دانشگاه تبریز روزهای 22و23آبان ماه سال جاری میزبان اولین همایش ملی زنبورعسل ومسابقه کیفیت عسل خواهد بود . به گزارش خبرنگار مجله زنبورداران پیشرو به نقل از دکتر نعمتی رییس این همایش با توجه به توانمندیهای صنعت زنبورعسل در استان آذربایجان شرقی دانشگاه تبریز میزبان اولین همایش ملی زنبورعسل و رقابت کیفیت عسل در روزهای 22و23آبان ماه خواهد بود . دکتر نعمتی رییس دانشکده کشاورزی ومنابع طبیعی اهر و رییس این همایش گفت:استان آذربایجان شرقی حدود12هزارنفر زنبوردار ،یک میلیون و200هزار کلنی و18تشکل تعاونی زنبورداری دارد که جایگاه ویژه ای در تولید عسل درکشور دارد بنابراین با توجه به این ظرفیت ها برگزاری چنین رخدادی از اهمیت والایی برخورداراست.وی افزود :تاکنون برخی سخنرانان کلیدی روز نخست همایش مشخص شده اند.دکتر نعمتی با معرفی سخنرانان این همایش اضافه کرد:دکتر صدیف آزاد مرد،استاد دانشگاه تبریزسخنرانی خودرا درباره مطالعات اخیردرزمینه کیفیت وکاربردعسل ،دکتر محسن علمی ،محقق وپژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی آذربایجان شرقی درباره فرصت ها وچالش های زنبورداری ایران ،دکتر محبوب نعمتی ،استاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز درباره ویژگی های کیفی عسل وتقلبات آن و دکتر امیر ناجی محقق وپژوهشگرحوزه زنبورعسل سخنرانی خود را با عنوان مکانیسم ها ورفتارهای مقاومت واروادر زنبورعسل ارائه خواهند کرد

اصول بازدید کلنی

در هنگام بازدید کلنی چند اصل مهم را باید رعایت کرد :

در هنگامی که هوا خیلی گرم یا سرد است از بازدید کندو باید خودداری نمود.

در هنگام بازدید بدن و لباس و دهان زنبوردار نباید بو بدهد .

از زدن عطر و ادکلن باید خودداری نمود زیرا باعث عصبانیت زنبور می شود .

حتماً چند دقیقه قبل از شروع بازدید با دودی کمی دود به کندو داد . دود باعث تحریک زنبور به خوردن عسل شده و سبب آرامش آن می شود .

در هنگام جریان شهد زنبور بسیار آرام بوده وبه راحتی می توان کندو را بازدید کرد .

در موقع بازدید در عین سریع کارکردن باید از حرکات ناگهانی  و  زدن ضربه به کندوها خودداری نمود .

کلاً بازدید باید تنها در موارد لازم انجام شود . با هر بار بازدید نظم داخلی کندو به هم خورده و مقداری عسل توسط زنبورهای کارگر برای برگرداندن کندو به حالت اولیه مصرف می گردد .

http://azaf.mihanblog.com

مدیرت کلنی­های زنبورعسل برای تولید عسل

مدیریت، جریان طبیعی شهد را در جدول زمانی ثبت می کند تا زنبور داران قبل از شروع جریان شهد کلنی­هایشان را به حداکثر قدرت برسانند. انتخاب و فراهم کردن مکان برای زنبورها امری ضروری است. به طور ایده­آل، کندوها باید در1 تا 2 مایلی منابع شهد بهار، تابستان و پاییز قرار داده شوند. گاهی باید در حرارت تابستان سایه را هم فراهم نمود و نیز باید در برابر بادهای سرد زمستان محافظت شوند. از قراردادن کندوها در نزدیکی رودخانه­های بزرگ، بزرگراه­ها، مناطق عمومی یا برروی تپه­ها اجتناب کنید.کلنی­های زنبورعسلی که در زمینهای غیرکشاورزی و یا جنگل دور از کنترل انسان وجود دارند، تولید عسلی که علاوه بر میزان نیاز خودشا ن برای زیستن است بسیار کم خواهد بود. همچنین این میزان متغیر بوده و بستگی به منطقه و ناحیه مربوطه دارد اما به ندرت از 25 تا 30 پوند تجاوز می نماید (John clayton2005). در همان منطقه و با همان منابع شهد، کلنی­هایی که به طور صحیح مدیریت شده­اند عسل تولیدی مازاد برنیازشان متجاوزبر100 پوند خواهد بود. مدیریت شدید کلنی دو ملکه اغلب می­تواند تولید مازاد 300 پوندی یا بیشتر با همان منابع را نتیجه دهد که کلید این اختلافات مدیریت است. مدیریت مناسب تمریناتی را به استخدام می­گیرد که با رفتار نرمال زنبورها سازگار شده و کلنی در شروع شکوفایی گیاهان مهم و تولید شهدشان به حداکثر قدرت جمعیتش رسیده باشد. زنبورداران برای مدیریت کلنی­ها همین بس که طی تغییرات در ثابت نگه داشتن بیولوژی نرمال کلنی ها بکوشند تا به هدفشان دست یابند. آنها می­توانند پرورش نوزادان را توسط تغذیه با گرده سرعت بخشیده یا جمعیت را افزایش دهند و یا فعالیت کلنی را با کارهای مطمئن دیگری محدود کنند. عکس العمل­های کلنی، در جایی که نگهداری شده، قابل پیش بینی می­باشد. بنابراین بخش اصلی مدیریت و کارهایی که بر روی زنبورها انجام می­شود به طور جهانی مشابه اند، تنها تنوع مربوط به نواحی و زمان شکوفایی گیاهان مهم شهدزا وگرده زا می­باشد.

اهداف مدیریتی صحیح علیرغم نوع کندوها یا تجهیزات قابل استفاده، کلنی­هایی با اتاق منحصر به پرورش نوزاد، رسیده شدن شهد وذخیره عسل، به علاوه احتیاجات غذایی خوب، عسل و گرده با هم، برای زمانی از سال که نیاز است را فراهم می­کند و وقتی که مدیریت صحیح صورت گیرد از بچه دهی جلوگیری می­شود (F.E.Meller.)

 طبق تحقیقات اداره آموزش وعلم حشره شناسی که توسط Meller صورت گرفته موارد زیر جهت افزایش تولید عسل کلنی­ها بیان شده­است:

1. آماده کردن کلنی برای فصل جدید

2. آماده کردن کلنی برای جمعیت زمستان گذراندن

3. ذخایر غذایی مناسب

کلنی باید حداقل 500 این مربع از شان رابا گرده پرشده در پاییز داشته باشد. به طور میانگین، کلنی زنبورهایی که تحت مدیریت شدید می­باشند می­توانند حدود 60 پوند عسل بین آخرین جریان شهد در پاییز و اولین غذای مناسب از مزرعه در بهار مصرف کنند .یک کلنی ضعیف ممکن است 20 پوند یا کمترمصرف نموده ، اما خیلی از بهترین کلنی ها 80 پوند یا بیشتر مصرف می­کنند. کلنی­ای با کیفیت بالا باید برای زنده ماندن 90 تا100 پوند عسل در پاییز داشته باشد. اگر یک کلنی به طور میانگین حدود 8/1 پوند عسل در روز یا 4 پوند عسل در ماه نداشته باشد قادر به پرورش نوزاد نخواهد بود (Meller.)

4. سازماندهی

5. بستن کندو

بسیاری از زنبورداران در سردترین قسمت­های کشور این توجه را دارند که بعضی از حفاظت­ها در اطراف کندو ضروری است. عقیده دیگر این است که کلنی­های ضعیف نسبت به کلنی­هایی با جمعیت­های قوی و ذخیره کافی نیاز به محافظت بیشتری دارند. فاکتورهایی برای توجه به آب وهوا وجود دارد تا بستن صورت گرفته وزنبورها و یا عسل آنها نجات یابند.

6. انجام کارهای مورد نیاز در زمستان

اگر کلنی­ها در اواخر زمستان یا اوائل بهار بازرسی شوند، تنظیم موقعیت می­تواند کلنی­هایی را که ممکن است از بین بروند نجات دهد. اگردر هر کلنی متوسط یا ضعیف، عسل با خوشه حرکت کند، اغلب می­تواند نجات یابد.

7. کنترل بچه دهی در مدیریت تک ملکه ای

بعد از اینکه گرده فراوان در بهار شروع می شود، زنبوردار باید فضای کافی برای پرورش نوزاد و ذخیره عسل را فراهم نماید (F.E.Meller.) ملکه­های جوان در مقایسه با ملکه­های پیرتر، به مقدار بیشتری تخمگذاری نموده و سطح  ترشح فرمون نیز درآنها بالاتر خواهد بود. اجازه دهید کلنی برای 24 ساعت بدون ملکه باقی بماند سپس ملکه جدیدی را در قفس به کلنی معرفی کنید. با برداشت قاب­های نوزاد، عسل و زنبوران از یک کلنی قوی و قرار دادن آنها در یک بدنه جدید با ملکه­ای جدید، می­توان کلنی جدیدی ایجاد نمود. با این کار یعنی گرفتن بچه مصنوعی، زنبوردار می­تواند بچه دهی و ضعیف شدن کلنی هایش را کنترل و آنها را مدیریت کند.

8. سیستم دوملکه ای

ایجاد یک کلنی دوملکه که بر موجودیت سازگار دو ملکه در یک واحد کلنی بنا شده است را سیستم دو ملکه گویند. هر سیستمی که تخمریزی دو ملکه را در یک کلنی برای حدود دو ماه قبل از جریان عسل تضمین کند تولید عسل را افزایش خواهد داد (Meller 1956.) جمعیت در یک کلنی دو ملکه می­تواند دو برابر جمعیت یک کلنی تک ملکه باشد. پس عسل بیشتری تولید خواهد نمود. یک کلنی دو ملکه معمولاً با گرده بیشتری نسبت به کلنی تک ملکه وارد زمستان می­شود. در نتیجه این مقدار گرده ذخیره شده، کلنی دو ملکه در بهار جمعیت بیشتری از زنبور جوان را دارا خواهد بود و یک واحد بسیار ایده ال را برای شروع سیستم دو ملکه دیگری خواهد داشت (F.E.Meller.)

9. کنترل بیماریها متأثر از یک مدیریت خوب 

اگر کلنی­ها برای تولید عسل بیشتری مؤثر شده­اند، آنها باید در موقعیت بهینه­ای نگهداری شوند که این موقعیت،کنترل جدّی­ای بر همه بیماری­های زنبور عسل را شامل می­شود (F.E.Meller.) اغلب بیماری­های عمومی نوزادان در کنتاکی، لارو گچی، لوک آمریکایی و لوک اروپایی، بیماری­های دیگر شامل نوزما و گاهی اوقات، بعضی ویروس­ها می­باشند. کنه واروا و کنه تراکئال می­توانند به طور جدی در از بین بردن زنبورها در کندو مؤثر باشند. موفقیت جدید در اصلاح نژاد زنبور، لاینهای زنبوری را که در برابر بیماری و کنه مقاومند فراهم آورده است. دستیابی به زنبورها و ملکه­هایی از یک منبع معتبر، بازبینی­های مداوم، و مدیریت مناسب به جلوگیری از ازبین رفتن زنبوران عسل کمک می­کند. راسوها، موش­ها و خرس­ها نیز به کلنی­ها خسارت وارد می­کنند که می­توان برای جلوگیری از این اتفاق از نرده­های الکتریکی استفاده نمود (John clayton2005.)         

10. مخلوط نمودن عسلها در هنگام فروش

همه عسل­ها مشابه نیستند و عسل­های روشن­تر با قیمت بالاتری به فروش می­رسند، به همین دلیل بعضی از زنبورداران عسل­های تیره را با عسل­های روشن­تر مخلوط کرده و به فروش می­رسانند و نیز برای فروش عسل آن را به صورت­های مختلف عرضه می­نمایند:

· عسل مایع استخراج شده و در شیشه ریخته شده

· عسل شان که همانطور در شان است

· عسل قطعه شده بصورت مخلوط استخراج شده وشان درظرف (John clayton2005.)

11. برداشت و پروسه های عسل

وقتی که زنبورها سرپوش عسل را بر روی آنها قرار دادند، عسل رسیده است. میانگین تولید عسل سالانه در کندو حدود 50 پوند است. عسل دقیقاً باید بعد از برداشت، عمل­آوری شده و در ظروف مناسب ذخیره شود و در جای گرم و خشک یا در فریزر نگهداری شده تا به فروش برسد.        

اصول زنبورداری و مدیریت در تابستان

مدیریت زنبورعسل در اواخر تابستان به موارد زیر بستگی دارد:

· آب و هوای مساعد

آب وهوا در زنبورداری بسیار مهم است. محصولات عسل از سالی به سال دیگر متغیرند. وقتی هوا گرم و خشک است، زنبوران ، بهتر فعالیت می کنند. هوای سرد و بارانی زنبوران را در کندو نگه می دارد. 

·عسل و گیاهان شهدزا

برای زنبورانی که عسل تولید می­کنند، باید منبع شهد خوبی وجود داشته باشد. زنبورداران صنعتی، اغلب کندوهایی که به طور میانگین 200 پوند عسل یا بیشتر در هر کندو در یک منطقه مانند منطقه شبدر شیرین تولید می­کنند را  نگهداری می­نمایند.

· مدیریت کندوها

بیشتر طراحی­هایی که در تولید عسل وجود دارد بستگی به زمان دارد. آیا شما در زمان صحیح، عسل کلنی­ها را برداشت می­کنید؟ آیا زنبورهایتان در هنگام برداشت عسل قوی هستند؟ آیا شما ملکه تولید می­کنید؟ آیا کندوهایتان آماده بچه دهی هستند؟ همه اینها وظایف زنبورداری است که می­خواهد عسل خوبی تولید کند.

·  تغذیه یک کندوی جدید

چون یک کلنی جدید نیاز به ساخت شان جدید ، پرورش نوزاد و ذخیره غذا دارد وآنها نمی توانند در بیرون از کلنی ، جمع آوری شهد را انجام دهند .  وقتی یک جریان شهد وجود دارد باید تغذیه متوقف گردد.

·  اصل توسعه در پرورش زنبورعسل

طبق اصل توسعه، هر زنبور داری باید متوسط تعداد کلنی­ها را در منابع گیاهی مورد استفاده زنبور در منطقه محاسبه کند. حدود زمانی مراقبت از کلنی­ها را نیز بداند.

قاعدتاً زنبورداری خوب جستجوی فواید گیاهان مورد استفاده زنبورعسل در منطقه با حداقل تعداد کلنی­هایی که به خوبی مدیریت شده باشند است. کلنی­های قوی­تر، عسل مازاد بیشتری تولید می­کنند. با یک استراژی باید به حداقل رساندن تجهیزات و کاهش تعداد کارگران صورت گیرد تا جایی که تولید سالانه عسل افزایش یابد. 

کلنی­هایی که کم مدیریت شده باشند = کلنی­های ضعیف = عسل کم

کلنی­هایی که به خوبی مدیریت شده باشند = کلنی­های قوی = عسل زیاد 

 زنبورداران خوب زنبورها را می­فهمند، نیاز کلنی را تشخیص می­دهند و میزان ملاقاتی که آنها نیاز دارند را کسب کرده و منابع را  فراهم می­کنند (S.C.Joy.) همچنین آزمایشی توسط  آقای حسین یگانه  صورت گرفت که به قرار زیر است:

در سوم ژوئن 2002 ، 100 کندو با میانگین جمعیت 20 قاب با هدف ایجاد زنبورستانی با 1000 کندو انتخاب شده بودند. اول کلنی های بدون ملکه با 12 لیتر غذای مکمل که مخلوط محلول کاسپین (ژله رویال و فرمون)، گرده، عسل، شکر، آب و مواد طبیعی دیگری بوده تغذیه شده اند. هدف از تغذیه، تحریک غدد هیپوفارنژال زنبوران برای تولید ژله رویال کافی برای سلول­های ملکه بود. سپس، جمعیت تقسیم شده بود و یک ملکه با 3 قاب بدون نوزاد (تنها شان) قرار داده شد و بعد قاب­های بدون ملکه، با میانگین 17 قاب از هر کلنی مادر، تقسیم شده بود تا 1000 کلنی­ای را بوجود آوَرَد که هر کلنی شامل حداقل 2 قاب باشد. و بعد از 5 روز هر یک از این کلنیها به طور متوسط 5 سلول ملکه بزرگ و سالم داشتند. بعد از 7 روز، تخمها و لاروها از 100 کندوی مادر به کندوهای بدون ملکه منتقل شدند، این قدم، کلنی ها را در زمانی که ملکه های جدید شروع به تخمریزی نمودند، برای موقعیت متعادلی درمورد زنبورهای پرستار و زنبورهای مزرعه آماده کرد. 900 ملکه ایجاد شده بود و تنها 7 ملکه ازبین رفت ، 7 ملکه ازبین رفته از کندوهای مادری جایگزین شده بودند.  در اول July، ملکه­های جدید شروع به تخمریزی کرده و به طور میانگین در هر کندوی جدید 5 قاب جمعیت و 2 قاب نوزاد که درکلنی­های مادر، سازمان یافته بودند، وجود داشتند.

نتیجه گیری و پیشنهادات:

با توجه به اطلاعات بدست آمده،کشورهای توسعه یافته در صنعت پرورش زنبورعسل، از مدیریت­هایی استفاده نموده و به نتایج خوبی در تولیداتشان دست یافتند. ما نیز در جهت توسعه و پیشرفت این صنعت ارزشمند کشورمان ایران نیاز به  مدیریت­های قوی­ای داریم تا سطح تولید را از لحاظ کمی و کیفی بالا برده و به آنچه باید برسیم و شاید یکی از دلایلی که هنوز به آنجا نرسیده­ایم عدم وجود و یا کمبود آموزش­های لازم در این راستا می­باشد. بر این اساس می­توان چنین پیشنهاد نمود که:

1.  آموزش­های ویژه­ای به افراد داده شود تا از طریق این گونه آموزش­ها زمینه برای پیشرفت در صنعت پرورش زنبورعسل فراهم شود .

2.  مدیریت­های بسیار حساس و قوی در جهت افزایش تولید عسل کلنیها بدین صورت انجام گیرد که:

الف) پرورش دهندگان، کلنی ها را از قبل، از نظر جمعیت برای فصل جدید آماده نمایند.

ب) جهت زمستان گذرانی خوب و دارا بودن کلنی­های قوی در بهار آینده ذخایر غذایی مناسب در اختیار زنبوران قرار گیرد.

ج) همانطور که می دانیم کلنی های ضعیف نسبت به کلنی های قوی نیاز به توجه و محافظت بیشتری دارند تا ازبین نرفته و یا مورد تهاجم قرار نگیرند.

د) زنبوردار باید فضای کافی برای پرورش نوزاد و ذخیره عسل در کندو را فراهم کند تا کندو اقدام به بچه دهی ننماید و نیز زنبوردار با گرفتن بچه مصنوعی می­تواند بچه دهی و ضعیف شدن کلنی­هایش را کنترل و آنها را مدیریت نماید و همینطور با استفاده از سیستم دو ملکه می توان تولید عسل را با دو برابر نمودن جمعیت افزایش داد.

و) آگاهی های کافی در مورد بیماریها و آفات به زنبورداران داده شده و شیوه های مناسب کنترل هرکدام به آنها آموزش داده شود.

ه) مناطق مناسب با منابع خوب شهد  و گرده، شناسایی و قطعه­بندی شده و به زنبور داران اطلاعات کافی در مورد میزان شهد و گرده هر قسمت،  پتانسیل منطقه  و تعداد کلنی­های موجود در هر منطقه داده شود تا بتوانند به درستی  برای استقرار کلنی­هایشان تصمیم­گیری نمایند. این مسائل از جمله مسائل مهم مدیریتی در جهت افزایش عسل کلنی­ها می­باشد. چه خوب است که بتوانیم آنها را رعایت نموده و چه بهتر که با اجرای مدیریت­های قوی، پرورش زنبورعسل را به صورت صنعتی در کل کشور عزیزمان بنا نهیم.

دستور العملهای فنی زنبورداري در پرورش زنبورعسل

شرح عمليات:

1- انتخاب واحد: الف) سايت يا محلي انتخاب گردد كه داراي سابقه پرورش زنبور عسل باشد.

ب) در سايب مورد نظر حد اقل 100 (يكصد) كلني زنبور عسل موجود باشد.(كندو هاي بومي كه تبديل به مدرن  شده باشد. قابل قبول است)  ج) افراد انتخاب شده بايد دوره هاي مقدماتي زنبور داري را گذرانده و با سواد باشند.

د) افراد زنبوردار داري لباس و تجهيزات لازم جهت كار در زنبورستان باشند.(لباس سفيد، كلاه، دستكش، دودي، اهرم و ...)

2- مديريت پرورش:

الف) استفاده از كندو هائي كه استاندارد بوده و از نظر ظاهر سالم،محكم، بدون درز، داراي پايه مناسب و ارتفاع از زمين،، درب داراي روپوش فلزي، قابها سالم و تميزو قابل جا بجايي و ... و از نظر جمعيت كلني در شرايط خوب باشد.

ب) هر كندو داراي شناسنامه و دفترچه اي جداگانه جهت درج اطلاعات مربوط به آن باشد.

ج) استفاده از ملكه هاي انتخاب شده و جوان با استفاده از روش هاي معرفي ملكه به كندو (بويژه براي جلو گيري از توليد بچه كندو و چون ملكه جوان تمايل به بچه دادن ندارد و تخم ريزي خوبي دارد بنابراين جمعيت قوي خواهد ماند).

د) با روشهاي مختلف مثل حبس ملكه خروج قابهاي حاوي نوزاد و انتقال به كندوهاي ضعيف، خراب كردن سلولهاي ملكه در فصل بچه دهي و يا در صورت زياد بودن جمعيت قرار دادن شبكه مانع ملكه بين بدنه و طبقه با اضافه نمودن يك طبق به آن  مي توان ازتوليد بچه كندو جلوگيري كرد.

د) از اوايل بهار تا اواسط پائيز امكان ادغام وجود دارد.با اين روش مي توان از نابودي كلني هاي ضعيف جلو گيري كرد و با داشتن جمعيت هاي نسبتاً يكسان صفت غارتگري بروز نخواهد كرد.

3- مديريت تغذيه:

الف) استفاده از تغذيه كمكي = در اوايل بهار قبل از وجود شهد در طبيعت كلني هايي كه غذاي ذخيره زمستاني آنها كم و در حال تمام شدن مي باشد بايد با شربت آب و شكر به نسبت (1 به 1) تغذيه شوند و در اواخر فصل برداشت يعني اوايل پائيز كه مقدار شهد در طبيعت كم مي شود در صورتيكه غذاي ذخيره كافي در كندو نباشد شربت آب و شكر به نسبت (1 به 2) استفاده مي گردد و در همين زمانهاي علاوه بر تغذيه شكر و آب از كيك جانشين گرده نيز استفاده مي گردد. (اواسط شهريور تا اواسط مهر و نيمه دوم بهمن تا پايان اسفند)

ب) ذخيره زمستاني= بر آورد صحيح از ميزان عسل باقي مانده در كندو و جهت زمستان گذراني با توجه به جمعيت آن براي يك كلني حدود 15 -12 كيلو گرم عسل و دو قاب گرده گل لازم است و براي كلني هائي كه دو طبقه دانرد 20 كيلو گرم عسل و 3 قاب گرده مورد نياز است.

ج) استفاده از منابع شهد و گرده موجود در منطقه = استفاده از باغات مزارع، دامنه كوه ها و كوچ به ارتفاعات با توجه به زمان دوره گلدهي گياهان مورد استفاده زنبور عسل در منطقه.

د) استفاده از منابع آب سالم و بهداشتي و در دسترس (استفاده از آبشخور) در هر زنبور ستان

4- مديريت بهداشت و درمان:

الف) مبارزه با آفات و شكارچيان= كنه و اروا ، پروانه موم خوار، زنبوران زرد و قرمز ( مبارزه با استفاده ار تله). مورچه ( مبارزه با استفاده از قراردادن كندو روي پايه)، سبز قبا( مبارزهاز طريق از بين بردن آن در لانة پرنده هنگام شب). 

كنه واروا= بيشترين خسارت كنه واروا به لاروهاي مسن زنبورعسل بخصوص لاروهاي نر مي باشد و زنبوران كامل نقش ميزبان واسط و حمل كننده كنه ها را دارند. تخم گذاري كنه ماده در اوايل پرورش نوزادان كمتر و اواخر تابستان به حد اكثر مي رسد.

تشخيص كنه بايد در ابتداي دوره آلودگي انجام شود كنه داراي چهار جفت پا است و نبايد با شپش كه شش پا دارد اشتباه شود. كنه بر روي شفيره هاي 13 روزة كارگر و 16 روزه نر ها مشاهده مي شود و لكه هاي سفيد زنگ بر ديواره هاي سلول هاي خالي لارو و شفيره دليل وجود كنه واروا است. مبارزه هنگام غروب يا صبح زود و در پائيز يا اوايل بهار انجام مي شود (زماني كه تخم ريزي ملكه به حداقل يا صفر) مي رسد. مي توان قبل از مبارزه خروج لاروهاي سر بسته بخصوص لاروهاي نر در كناره ها را انجام داد.

نوار فولبكس به مقدار 2 تا 3 نوار در هر كلني و 3 تا 4 بار به فاصله يك هفته در بهار توصيه مي شود (قبل از جريان شهد در طبيعت بايد مبارزه عليه كنه واروا قطع شود.

پروانه موم خوار در مناطق گرمسيري خسارت بيشتر وارد مي كند براي رشد لاروهاي آن دماي بالا تر از 30 درجه لازم است و قاب هاي كهنه و تيره را ترجيح مي دهد. پروانه موم خوار قسمت وسط شان ها را هدف قرارداده و با تنيدن تونل هاي ابريشمي و مدفوع سياه رنگ خسارت وارد كرده و ظاهر بدي ايجاد مي كند. به طور كلي پروانه موم خوار از روشنايي، هواي تازه و سرما و نيز مركب چاپ روزنامه گريزان است. در انبار استفاده از ورقه هاي روزنامه بين طبقه ها و ياپيچيدن پوكه ها با روزنامه مؤثر است مي توان پوكه هاي آلوده را در كندو هاي قوي قرارداد و خود زنبور عسل آنها را پاك سازي مي كند. استفاده از فريزر براي قاب هاي آلوده مؤثر است. سوزاندن گوگرد و توليد گاز so₂ پروانه موم خوار را از بين مي برد و چون قادر به از بين بردن تخم پروانه نيست بايد 15 روز بعد تكرار گردد.

 ب)پيشگيري و مبارزه با بيماريها = نوزما، لوك امريكايي، لوك اروپايي

نوزما= ويژه زنبوران بالغ بوده و بيشتر در كلني هايي كه جمعيت آنها كم است(كلني هاي ضعيف كه علت ضعيفي مي تواند كمبود عسل ذخيره زمستاني، طولاني بودن زمستان و يا پيري ملكه باشد) بيماري علائم خارجي ندارد و بايد مدفوع يا محتويات بدن زنبور عسل مورد آزمايش قرارگيرد و حالت اسهالي در مدفوع مشاهده مي شود و زنبور هاي بالغ به صورت فلج در جلو درب كندو روي زمين مي خزند و توان پرواز ندارند. پيشگيري با استفاده از فوماژيلين و مديريت جلو گيري از ضعيف شدن كلني مي باشد و درمان با ضد عفوني كردن كندو ها و وسايل آلوده با سموم گازي مثل اسيد استيك است.

لوك آمريكايي= وجود بيماري فصل مشخصي ندارد و هر موقع از سال كه لارو در كندو باشد مي تواند به وجود آيد براي درمان بايد تمام كندو و شان ها و عسل و... را همراه جمعيت آن سوزانيده و معدوم نمود و گاهي بدنه و درب كندو را نگه داشته و ضد عفوني با شعله افكن قابل استفاده است. و براي پيشگيري در دو نوبت اوايل بهار و پائيز قبل از زمستان گذراني از داروي آنتي بيوتيك از جمله اكسي تتراسايكلين به صورت محلول در شربت با استفاده از ظروف شربت خوري استفاده كرد.

لوك اروپايي= بر خلاف لوك آمريكايي در فصل معين يعني اواخر فصل زمستان گذراني و اوايل بهار ظاهر مي شود و با جريان شهد در طبيعت به تدريج كاهش مي يابد و در جهان نسبت به لوك امريكايي از اهميت كمتري برخوردار است. و سبب مرگ و مير لاروهاي جوان مي شود سر پوش سلولها فرو رفته و مرطوب و سوراخي در وسط سر پوش مشاهده مي شود. مصرف ترامايسين به همان صورت  در مورد لوك آمريكايي در پائيز و اوايل بهار مي باشد در هر حال بايد در فصل جريان شهد از مصرف دارو جلو گيري شود چون بقاياي آن در عسل مانده و براي مصرف كننده مضر است.

5- مديريت توليد:

الف)شكل ظاهري عسل مناسب باشد= وجود ناخالصيهاي مختلف از جمله گرده گل، موم قطعات بدن زنبور و حباب هاي هوا در عسل موجب كاهش مرغوبيت عسل مي شود. چون ذرات موم و حباب هوا و ساير ذرات خارجي موجود در عسل سبكتر از عسل بوده و درصورتكه عسل براي مدت چند روز در تانكر هائي كه شير هاي تخليه در انتهاي آن وجود دارد قرار گيرد تمام ناخالصيها به سطح فوقاني آمده و از طريق شير انتهايي عسل عاري از ناخالصي بسته بندي مي شود بهتر است بلافاصله پس از استخراج عسل از شان ساير عمليات بسته بندي انجام شود چون عسل هنوز مايع و گرم است. براي جلو گيري از آن بايد محل پرورش نوزادان از محل ذخيره عسل جدا باشد با استفاده از شبكه ملكه بين بدنه و طبقه اول و نيز استفاده از شانهائي كه صرفاً در آنها عسل ذخيره مي شوند براي ذخيره عسل به محض شروع شدن جريان شهد در طبعيت زنبورها شروع به ترشح موم سفيد رنگ و تازه مي كنند كه آثار آن بر روي قابهاي حاوي نوزادان مشاهده مي شود و در اين زمان بايد طبقات ذخيره عسل بلافاصله روي كندو ها مستقر گردند. به اين ترتيب محل ذخيره عسل از محل ملكه و پرورش نوزادان جدا مي شود با استفاده از شبكه ملكه . البته استفاده از نيم طبقه بر روي شبكه ملكه براي ذخيره عسل بهتر است.

ب) زمان مناسب برداشت عسل= زنبور ها سطح سلولهاي محتوي عسل را با لايه نازكي از موم مي پوشانند. اينگونه عسل را در اصطلاح عسل رسيده و قابل برداشت مي گويند. لذا موقع مناسب برداشت موقعي است كه بشتر شانهاي محتوي عسل كاملاً در پوشيده شده باشد. در صورتيكه قبل از اين مرحله برداشت صورت گيرد رطوبت عسل بالا بوده (بيشتر از 19 درصد) وموجب تخمير و ترش شدن عسل مي شود. برداشت بايد چند روز قبل از اتمام جريان شهد يعني زمانيكه زنبور ها سرگرم آوردن شهد هستند صورت گيرد. ذخيره زمستاني بستگي به جمعيت كلني از (20-10) كيلو لازم است.

با توجه به اینکه اثبات شده است که زنبورها در تابستان برای تنظیم دمای کندو از آب استفاده می کنند و سه برابر پرواز برای جمع آوری شهد به پرواز برای حمل آب می پردازند ،

ایجاد یک آبشخور در زنبورستان از ضروریات است و دارای فواید زیر می باشد :

-         وجود آب پاکیزه و بدون آلودگی در سلامت و بهداشت کندوها بسیار مؤثر است .

-         با توجه به اینکه زنبورها عادت می کنند در محل مخصوصی دنبال آب بگردند ، از پرواز آنها به محل های مسکونی همچنین محل های آلوده کاسته می شود .

-         نزدیک بودن محل جمع آوری آب سبب صرفه جوئی در وقت زنبور ، در نتیجه بالا رفتن محصول عسل می شود .

-         گاهی اوقات زنبورها در موقع جمع آوری آب دچار تلفات می شوند . به این صورت که در مجل هائی مثل نهرهای آبیاری مزارع و باغات یا استخرهای آبیاری که از آب خالی است مشغول مکیدن آب و ذخیره کردن آن هستند که ناگهان آب جریان پیدا کرده و باعث غرق کردن آنها می شود . ایجاد آبشخور معین باعث کاهش شدید این تلفات می گردد.

برای درست کردن آبشخور می توان در گوشه ای که به آب جاری یا منبع نزدیک است بریزید ، به طوری که آب به آهستگی در آن جریان داشته باشد . در مناطقی که آب در دسترس نیست . یک منبع شیر دار تهیه کرده  آن را روی یک پایه نیم متری قرار می دهند . زیر آن تخته پهنی قرار می دهند به طوری که شیب کمی رو به پائین داشته باشد . زنبورها روی این رطوبت نشسته و آب جمع می کنند . می توان برای صرفه جوئی در آب زیر انتهای تخته دبه ای قرار داد که آب اضافی در آن ریخته شود .

اگر بتوان روی کندوها سایه بانی درست کرد در جلوگیری از بالا رفتن کندو مؤثر است . راه دیگر استفاده از کاه و کلش و گذاشتن آن روی سقف کندو است که از جذب انرژی خورشید به داخل کندو جلوگیری می کند . همچنین می توان روی هر جمعیت یک طبقه بدون قاب قرار داد که حرارت داخل کندو در آنجا جمع شده و دمای نقاط پائین تر را کاهش دهد .

http://azaf.mihanblog.com

اشنايي با شرايط كلي منطقه از جمله اب و هوا،گياهان مختلف،فرهنگ پذيرش مهاجر،تعداد كلني هاي منطقه،وجود و عدم وجود سمپاشي هاي بي رويهعاطلاع از بيماريها و افات زنبور اعم از پرندگان زنبورخوار،خرس و...و وجود راههاي مطمئن جهت حمل كندوها لازم و ضروري است.اگر مهاجرت كوتاه مئت بوده يا درون استاني صورت مي گيرد زمان مهاجرت كوتاه بوده و حداكثر 2الي 3 ساعت بيشتر نمي باشد.بنابر اين در اوايل يك شب به راحتي امكان پذير است.

زنبورداري در ايران به سه صورت ثابت،مهاجر درون استاني و مهاجر سراسر كشوري امكان پذير است.اختلاف درجه حرارتهاي محيطي در مهاجرت درون استاني تقريبا 15-10درجه سانتي گراد مي باشد.

در مهاجرتهاي درون استاني  مشكل اساسي عدم تناسب كلني هاي منطقه از نظر تعداد انهاست.يعني در بعضي مناطق مهاجر پذير تعداد كلني ها بيش از ظرفيت مناطق بوده و در بسياري جاها نيز فضاهاي خالي مناسب وجود دارد.زنبورداران براي بهره گيري و سود بري از عمل انتقال خود بايد ظرفيت مناطق مناسب را متناسب با تعداد زنبورهاي خود در نظر گرفته و سپس عمل مهاجرت را انجام دهند.

در نقل و انتقال سراسر كشوري يا راههاي دور به عنوان مثال از اذربايجان به مناطق جنوب كشور  كليه مطالب ذكر شده بايد در نظر گرقته شده و سپس عمل انتقال انجام پذيرد.بخصوص شناسايي وضعيت گياهان  و سطح كشتهاي منطقه مهاجر پذير بايد به دقت بررسي شود.عدم توجه به هر كدام از موارد ذكر شده و بروز مشكلات حتي در يكي از انها عمل انتقال را با عدم موفقيت روبه رو مي سازد و زنبوردار را از حرفه خود مايوس مي كند.ولي بر عكس توجه كافي به تك تك انها زنبورداري را يك حرفه موفق و توام با لذت فراوان و سوددهي مي نمايد.

عوامل ايجاد كننده غارت

 كمبود شهد در طبيعتو داخل كندو باعث گرسنگي زنبورها شده و غارت را  تشديد مي كند.غارت با منظور جمع اوري و ذخيره غذا براي مصرف جمعيت است.شايان ذكر است كه زنبورها تغذيه دسته جمعي و همگاني دارند و مقادير كم غذا نيز در بين همه افراد كلني تقسيم ميشود.عواملي كه شرايط انجام غارت را فراهم مي كنند عبارتند از:

1- برداشت عسل از كندو

2- دادن غذا به كندو(شربت قند)

3- وجود كندوهاي ضعيف بيمار و بي نشان كه قادر به حفاظت از خود نيستند.

4- بازماندن طولاني درب كندو در زمان بازديد داخل كندو

5- گشاد و بزرگ بودن سوراخ پرواز ورودي

6- ناسالم بودن و داشتن درز و شكاف در كندوها كه معمولا باعث مي شوندزنبورهاي غريبه از انجا به داخل رخنه كنند.

7- ريخت و پاش ذرات موم و عسل در محوطه زنبورستان