اصول بازدید کلنی

در هنگام بازدید کلنی چند اصل مهم را باید رعایت کرد :

در هنگامی که هوا خیلی گرم یا سرد است از بازدید کندو باید خودداری نمود.

در هنگام بازدید بدن و لباس و دهان زنبوردار نباید بو بدهد .

از زدن عطر و ادکلن باید خودداری نمود زیرا باعث عصبانیت زنبور می شود .

حتماً چند دقیقه قبل از شروع بازدید با دودی کمی دود به کندو داد . دود باعث تحریک زنبور به خوردن عسل شده و سبب آرامش آن می شود .

در هنگام جریان شهد زنبور بسیار آرام بوده وبه راحتی می توان کندو را بازدید کرد .

در موقع بازدید در عین سریع کارکردن باید از حرکات ناگهانی  و  زدن ضربه به کندوها خودداری نمود .

کلاً بازدید باید تنها در موارد لازم انجام شود . با هر بار بازدید نظم داخلی کندو به هم خورده و مقداری عسل توسط زنبورهای کارگر برای برگرداندن کندو به حالت اولیه مصرف می گردد .

http://azaf.mihanblog.com

مدیرت کلنی­های زنبورعسل برای تولید عسل

مدیریت، جریان طبیعی شهد را در جدول زمانی ثبت می کند تا زنبور داران قبل از شروع جریان شهد کلنی­هایشان را به حداکثر قدرت برسانند. انتخاب و فراهم کردن مکان برای زنبورها امری ضروری است. به طور ایده­آل، کندوها باید در1 تا 2 مایلی منابع شهد بهار، تابستان و پاییز قرار داده شوند. گاهی باید در حرارت تابستان سایه را هم فراهم نمود و نیز باید در برابر بادهای سرد زمستان محافظت شوند. از قراردادن کندوها در نزدیکی رودخانه­های بزرگ، بزرگراه­ها، مناطق عمومی یا برروی تپه­ها اجتناب کنید.کلنی­های زنبورعسلی که در زمینهای غیرکشاورزی و یا جنگل دور از کنترل انسان وجود دارند، تولید عسلی که علاوه بر میزان نیاز خودشا ن برای زیستن است بسیار کم خواهد بود. همچنین این میزان متغیر بوده و بستگی به منطقه و ناحیه مربوطه دارد اما به ندرت از 25 تا 30 پوند تجاوز می نماید (John clayton2005). در همان منطقه و با همان منابع شهد، کلنی­هایی که به طور صحیح مدیریت شده­اند عسل تولیدی مازاد برنیازشان متجاوزبر100 پوند خواهد بود. مدیریت شدید کلنی دو ملکه اغلب می­تواند تولید مازاد 300 پوندی یا بیشتر با همان منابع را نتیجه دهد که کلید این اختلافات مدیریت است. مدیریت مناسب تمریناتی را به استخدام می­گیرد که با رفتار نرمال زنبورها سازگار شده و کلنی در شروع شکوفایی گیاهان مهم و تولید شهدشان به حداکثر قدرت جمعیتش رسیده باشد. زنبورداران برای مدیریت کلنی­ها همین بس که طی تغییرات در ثابت نگه داشتن بیولوژی نرمال کلنی ها بکوشند تا به هدفشان دست یابند. آنها می­توانند پرورش نوزادان را توسط تغذیه با گرده سرعت بخشیده یا جمعیت را افزایش دهند و یا فعالیت کلنی را با کارهای مطمئن دیگری محدود کنند. عکس العمل­های کلنی، در جایی که نگهداری شده، قابل پیش بینی می­باشد. بنابراین بخش اصلی مدیریت و کارهایی که بر روی زنبورها انجام می­شود به طور جهانی مشابه اند، تنها تنوع مربوط به نواحی و زمان شکوفایی گیاهان مهم شهدزا وگرده زا می­باشد.

اهداف مدیریتی صحیح علیرغم نوع کندوها یا تجهیزات قابل استفاده، کلنی­هایی با اتاق منحصر به پرورش نوزاد، رسیده شدن شهد وذخیره عسل، به علاوه احتیاجات غذایی خوب، عسل و گرده با هم، برای زمانی از سال که نیاز است را فراهم می­کند و وقتی که مدیریت صحیح صورت گیرد از بچه دهی جلوگیری می­شود (F.E.Meller.)

 طبق تحقیقات اداره آموزش وعلم حشره شناسی که توسط Meller صورت گرفته موارد زیر جهت افزایش تولید عسل کلنی­ها بیان شده­است:

1. آماده کردن کلنی برای فصل جدید

2. آماده کردن کلنی برای جمعیت زمستان گذراندن

3. ذخایر غذایی مناسب

کلنی باید حداقل 500 این مربع از شان رابا گرده پرشده در پاییز داشته باشد. به طور میانگین، کلنی زنبورهایی که تحت مدیریت شدید می­باشند می­توانند حدود 60 پوند عسل بین آخرین جریان شهد در پاییز و اولین غذای مناسب از مزرعه در بهار مصرف کنند .یک کلنی ضعیف ممکن است 20 پوند یا کمترمصرف نموده ، اما خیلی از بهترین کلنی ها 80 پوند یا بیشتر مصرف می­کنند. کلنی­ای با کیفیت بالا باید برای زنده ماندن 90 تا100 پوند عسل در پاییز داشته باشد. اگر یک کلنی به طور میانگین حدود 8/1 پوند عسل در روز یا 4 پوند عسل در ماه نداشته باشد قادر به پرورش نوزاد نخواهد بود (Meller.)

4. سازماندهی

5. بستن کندو

بسیاری از زنبورداران در سردترین قسمت­های کشور این توجه را دارند که بعضی از حفاظت­ها در اطراف کندو ضروری است. عقیده دیگر این است که کلنی­های ضعیف نسبت به کلنی­هایی با جمعیت­های قوی و ذخیره کافی نیاز به محافظت بیشتری دارند. فاکتورهایی برای توجه به آب وهوا وجود دارد تا بستن صورت گرفته وزنبورها و یا عسل آنها نجات یابند.

6. انجام کارهای مورد نیاز در زمستان

اگر کلنی­ها در اواخر زمستان یا اوائل بهار بازرسی شوند، تنظیم موقعیت می­تواند کلنی­هایی را که ممکن است از بین بروند نجات دهد. اگردر هر کلنی متوسط یا ضعیف، عسل با خوشه حرکت کند، اغلب می­تواند نجات یابد.

7. کنترل بچه دهی در مدیریت تک ملکه ای

بعد از اینکه گرده فراوان در بهار شروع می شود، زنبوردار باید فضای کافی برای پرورش نوزاد و ذخیره عسل را فراهم نماید (F.E.Meller.) ملکه­های جوان در مقایسه با ملکه­های پیرتر، به مقدار بیشتری تخمگذاری نموده و سطح  ترشح فرمون نیز درآنها بالاتر خواهد بود. اجازه دهید کلنی برای 24 ساعت بدون ملکه باقی بماند سپس ملکه جدیدی را در قفس به کلنی معرفی کنید. با برداشت قاب­های نوزاد، عسل و زنبوران از یک کلنی قوی و قرار دادن آنها در یک بدنه جدید با ملکه­ای جدید، می­توان کلنی جدیدی ایجاد نمود. با این کار یعنی گرفتن بچه مصنوعی، زنبوردار می­تواند بچه دهی و ضعیف شدن کلنی هایش را کنترل و آنها را مدیریت کند.

8. سیستم دوملکه ای

ایجاد یک کلنی دوملکه که بر موجودیت سازگار دو ملکه در یک واحد کلنی بنا شده است را سیستم دو ملکه گویند. هر سیستمی که تخمریزی دو ملکه را در یک کلنی برای حدود دو ماه قبل از جریان عسل تضمین کند تولید عسل را افزایش خواهد داد (Meller 1956.) جمعیت در یک کلنی دو ملکه می­تواند دو برابر جمعیت یک کلنی تک ملکه باشد. پس عسل بیشتری تولید خواهد نمود. یک کلنی دو ملکه معمولاً با گرده بیشتری نسبت به کلنی تک ملکه وارد زمستان می­شود. در نتیجه این مقدار گرده ذخیره شده، کلنی دو ملکه در بهار جمعیت بیشتری از زنبور جوان را دارا خواهد بود و یک واحد بسیار ایده ال را برای شروع سیستم دو ملکه دیگری خواهد داشت (F.E.Meller.)

9. کنترل بیماریها متأثر از یک مدیریت خوب 

اگر کلنی­ها برای تولید عسل بیشتری مؤثر شده­اند، آنها باید در موقعیت بهینه­ای نگهداری شوند که این موقعیت،کنترل جدّی­ای بر همه بیماری­های زنبور عسل را شامل می­شود (F.E.Meller.) اغلب بیماری­های عمومی نوزادان در کنتاکی، لارو گچی، لوک آمریکایی و لوک اروپایی، بیماری­های دیگر شامل نوزما و گاهی اوقات، بعضی ویروس­ها می­باشند. کنه واروا و کنه تراکئال می­توانند به طور جدی در از بین بردن زنبورها در کندو مؤثر باشند. موفقیت جدید در اصلاح نژاد زنبور، لاینهای زنبوری را که در برابر بیماری و کنه مقاومند فراهم آورده است. دستیابی به زنبورها و ملکه­هایی از یک منبع معتبر، بازبینی­های مداوم، و مدیریت مناسب به جلوگیری از ازبین رفتن زنبوران عسل کمک می­کند. راسوها، موش­ها و خرس­ها نیز به کلنی­ها خسارت وارد می­کنند که می­توان برای جلوگیری از این اتفاق از نرده­های الکتریکی استفاده نمود (John clayton2005.)         

10. مخلوط نمودن عسلها در هنگام فروش

همه عسل­ها مشابه نیستند و عسل­های روشن­تر با قیمت بالاتری به فروش می­رسند، به همین دلیل بعضی از زنبورداران عسل­های تیره را با عسل­های روشن­تر مخلوط کرده و به فروش می­رسانند و نیز برای فروش عسل آن را به صورت­های مختلف عرضه می­نمایند:

· عسل مایع استخراج شده و در شیشه ریخته شده

· عسل شان که همانطور در شان است

· عسل قطعه شده بصورت مخلوط استخراج شده وشان درظرف (John clayton2005.)

11. برداشت و پروسه های عسل

وقتی که زنبورها سرپوش عسل را بر روی آنها قرار دادند، عسل رسیده است. میانگین تولید عسل سالانه در کندو حدود 50 پوند است. عسل دقیقاً باید بعد از برداشت، عمل­آوری شده و در ظروف مناسب ذخیره شود و در جای گرم و خشک یا در فریزر نگهداری شده تا به فروش برسد.        

اصول زنبورداری و مدیریت در تابستان

مدیریت زنبورعسل در اواخر تابستان به موارد زیر بستگی دارد:

· آب و هوای مساعد

آب وهوا در زنبورداری بسیار مهم است. محصولات عسل از سالی به سال دیگر متغیرند. وقتی هوا گرم و خشک است، زنبوران ، بهتر فعالیت می کنند. هوای سرد و بارانی زنبوران را در کندو نگه می دارد. 

 

·عسل و گیاهان شهدزا

برای زنبورانی که عسل تولید می­کنند، باید منبع شهد خوبی وجود داشته باشد. زنبورداران صنعتی، اغلب کندوهایی که به طور میانگین 200 پوند عسل یا بیشتر در هر کندو در یک منطقه مانند منطقه شبدر شیرین تولید می­کنند را  نگهداری می­نمایند.

· مدیریت کندوها

بیشتر طراحی­هایی که در تولید عسل وجود دارد بستگی به زمان دارد. آیا شما در زمان صحیح، عسل کلنی­ها را برداشت می­کنید؟ آیا زنبورهایتان در هنگام برداشت عسل قوی هستند؟ آیا شما ملکه تولید می­کنید؟ آیا کندوهایتان آماده بچه دهی هستند؟ همه اینها وظایف زنبورداری است که می­خواهد عسل خوبی تولید کند.

·  تغذیه یک کندوی جدید

چون یک کلنی جدید نیاز به ساخت شان جدید ، پرورش نوزاد و ذخیره غذا دارد وآنها نمی توانند در بیرون از کلنی ، جمع آوری شهد را انجام دهند .  وقتی یک جریان شهد وجود دارد باید تغذیه متوقف گردد.

·  اصل توسعه در پرورش زنبورعسل

طبق اصل توسعه، هر زنبور داری باید متوسط تعداد کلنی­ها را در منابع گیاهی مورد استفاده زنبور در منطقه محاسبه کند. حدود زمانی مراقبت از کلنی­ها را نیز بداند.

قاعدتاً زنبورداری خوب جستجوی فواید گیاهان مورد استفاده زنبورعسل در منطقه با حداقل تعداد کلنی­هایی که به خوبی مدیریت شده باشند است. کلنی­های قوی­تر، عسل مازاد بیشتری تولید می­کنند. با یک استراژی باید به حداقل رساندن تجهیزات و کاهش تعداد کارگران صورت گیرد تا جایی که تولید سالانه عسل افزایش یابد. 

کلنی­هایی که کم مدیریت شده باشند = کلنی­های ضعیف = عسل کم

کلنی­هایی که به خوبی مدیریت شده باشند = کلنی­های قوی = عسل زیاد 

 زنبورداران خوب زنبورها را می­فهمند، نیاز کلنی را تشخیص می­دهند و میزان ملاقاتی که آنها نیاز دارند را کسب کرده و منابع را  فراهم می­کنند (S.C.Joy.) همچنین آزمایشی توسط  آقای حسین یگانه  صورت گرفت که به قرار زیر است:

در سوم ژوئن 2002 ، 100 کندو با میانگین جمعیت 20 قاب با هدف ایجاد زنبورستانی با 1000 کندو انتخاب شده بودند. اول کلنی های بدون ملکه با 12 لیتر غذای مکمل که مخلوط محلول کاسپین (ژله رویال و فرمون)، گرده، عسل، شکر، آب و مواد طبیعی دیگری بوده تغذیه شده اند. هدف از تغذیه، تحریک غدد هیپوفارنژال زنبوران برای تولید ژله رویال کافی برای سلول­های ملکه بود. سپس، جمعیت تقسیم شده بود و یک ملکه با 3 قاب بدون نوزاد (تنها شان) قرار داده شد و بعد قاب­های بدون ملکه، با میانگین 17 قاب از هر کلنی مادر، تقسیم شده بود تا 1000 کلنی­ای را بوجود آوَرَد که هر کلنی شامل حداقل 2 قاب باشد. و بعد از 5 روز هر یک از این کلنیها به طور متوسط 5 سلول ملکه بزرگ و سالم داشتند. بعد از 7 روز، تخمها و لاروها از 100 کندوی مادر به کندوهای بدون ملکه منتقل شدند، این قدم، کلنی ها را در زمانی که ملکه های جدید شروع به تخمریزی نمودند، برای موقعیت متعادلی درمورد زنبورهای پرستار و زنبورهای مزرعه آماده کرد. 900 ملکه ایجاد شده بود و تنها 7 ملکه ازبین رفت ، 7 ملکه ازبین رفته از کندوهای مادری جایگزین شده بودند.  در اول July، ملکه­های جدید شروع به تخمریزی کرده و به طور میانگین در هر کندوی جدید 5 قاب جمعیت و 2 قاب نوزاد که درکلنی­های مادر، سازمان یافته بودند، وجود داشتند.

نتیجه گیری و پیشنهادات:

با توجه به اطلاعات بدست آمده،کشورهای توسعه یافته در صنعت پرورش زنبورعسل، از مدیریت­هایی استفاده نموده و به نتایج خوبی در تولیداتشان دست یافتند. ما نیز در جهت توسعه و پیشرفت این صنعت ارزشمند کشورمان ایران نیاز به  مدیریت­های قوی­ای داریم تا سطح تولید را از لحاظ کمی و کیفی بالا برده و به آنچه باید برسیم و شاید یکی از دلایلی که هنوز به آنجا نرسیده­ایم عدم وجود و یا کمبود آموزش­های لازم در این راستا می­باشد. بر این اساس می­توان چنین پیشنهاد نمود که:

1.  آموزش­های ویژه­ای به افراد داده شود تا از طریق این گونه آموزش­ها زمینه برای پیشرفت در صنعت پرورش زنبورعسل فراهم شود .

2.  مدیریت­های بسیار حساس و قوی در جهت افزایش تولید عسل کلنیها بدین صورت انجام گیرد که:

الف) پرورش دهندگان، کلنی ها را از قبل، از نظر جمعیت برای فصل جدید آماده نمایند.

ب) جهت زمستان گذرانی خوب و دارا بودن کلنی­های قوی در بهار آینده ذخایر غذایی مناسب در اختیار زنبوران قرار گیرد.

ج) همانطور که می دانیم کلنی های ضعیف نسبت به کلنی های قوی نیاز به توجه و محافظت بیشتری دارند تا ازبین نرفته و یا مورد تهاجم قرار نگیرند.

د) زنبوردار باید فضای کافی برای پرورش نوزاد و ذخیره عسل در کندو را فراهم کند تا کندو اقدام به بچه دهی ننماید و نیز زنبوردار با گرفتن بچه مصنوعی می­تواند بچه دهی و ضعیف شدن کلنی­هایش را کنترل و آنها را مدیریت نماید و همینطور با استفاده از سیستم دو ملکه می توان تولید عسل را با دو برابر نمودن جمعیت افزایش داد.

و) آگاهی های کافی در مورد بیماریها و آفات به زنبورداران داده شده و شیوه های مناسب کنترل هرکدام به آنها آموزش داده شود.

ه) مناطق مناسب با منابع خوب شهد  و گرده، شناسایی و قطعه­بندی شده و به زنبور داران اطلاعات کافی در مورد میزان شهد و گرده هر قسمت،  پتانسیل منطقه  و تعداد کلنی­های موجود در هر منطقه داده شود تا بتوانند به درستی  برای استقرار کلنی­هایشان تصمیم­گیری نمایند. این مسائل از جمله مسائل مهم مدیریتی در جهت افزایش عسل کلنی­ها می­باشد. چه خوب است که بتوانیم آنها را رعایت نموده و چه بهتر که با اجرای مدیریت­های قوی، پرورش زنبورعسل را به صورت صنعتی در کل کشور عزیزمان بنا نهیم.

دستور العملهای فنی زنبورداري در پرورش زنبورعسل

شرح عمليات:

1- انتخاب واحد: الف) سايت يا محلي انتخاب گردد كه داراي سابقه پرورش زنبور عسل باشد.

ب) در سايب مورد نظر حد اقل 100 (يكصد) كلني زنبور عسل موجود باشد.(كندو هاي بومي كه تبديل به مدرن  شده باشد. قابل قبول است)  ج) افراد انتخاب شده بايد دوره هاي مقدماتي زنبور داري را گذرانده و با سواد باشند.

د) افراد زنبوردار داري لباس و تجهيزات لازم جهت كار در زنبورستان باشند.(لباس سفيد، كلاه، دستكش، دودي، اهرم و ...)

2- مديريت پرورش:

الف) استفاده از كندو هائي كه استاندارد بوده و از نظر ظاهر سالم،محكم، بدون درز، داراي پايه مناسب و ارتفاع از زمين،، درب داراي روپوش فلزي، قابها سالم و تميزو قابل جا بجايي و ... و از نظر جمعيت كلني در شرايط خوب باشد.

ب) هر كندو داراي شناسنامه و دفترچه اي جداگانه جهت درج اطلاعات مربوط به آن باشد.

ج) استفاده از ملكه هاي انتخاب شده و جوان با استفاده از روش هاي معرفي ملكه به كندو (بويژه براي جلو گيري از توليد بچه كندو و چون ملكه جوان تمايل به بچه دادن ندارد و تخم ريزي خوبي دارد بنابراين جمعيت قوي خواهد ماند).

د) با روشهاي مختلف مثل حبس ملكه خروج قابهاي حاوي نوزاد و انتقال به كندوهاي ضعيف، خراب كردن سلولهاي ملكه در فصل بچه دهي و يا در صورت زياد بودن جمعيت قرار دادن شبكه مانع ملكه بين بدنه و طبقه با اضافه نمودن يك طبق به آن  مي توان ازتوليد بچه كندو جلوگيري كرد.

د) از اوايل بهار تا اواسط پائيز امكان ادغام وجود دارد.با اين روش مي توان از نابودي كلني هاي ضعيف جلو گيري كرد و با داشتن جمعيت هاي نسبتاً يكسان صفت غارتگري بروز نخواهد كرد.

3- مديريت تغذيه:

الف) استفاده از تغذيه كمكي = در اوايل بهار قبل از وجود شهد در طبيعت كلني هايي كه غذاي ذخيره زمستاني آنها كم و در حال تمام شدن مي باشد بايد با شربت آب و شكر به نسبت (1 به 1) تغذيه شوند و در اواخر فصل برداشت يعني اوايل پائيز كه مقدار شهد در طبيعت كم مي شود در صورتيكه غذاي ذخيره كافي در كندو نباشد شربت آب و شكر به نسبت (1 به 2) استفاده مي گردد و در همين زمانهاي علاوه بر تغذيه شكر و آب از كيك جانشين گرده نيز استفاده مي گردد. (اواسط شهريور تا اواسط مهر و نيمه دوم بهمن تا پايان اسفند)

ب) ذخيره زمستاني= بر آورد صحيح از ميزان عسل باقي مانده در كندو و جهت زمستان گذراني با توجه به جمعيت آن براي يك كلني حدود 15 -12 كيلو گرم عسل و دو قاب گرده گل لازم است و براي كلني هائي كه دو طبقه دانرد 20 كيلو گرم عسل و 3 قاب گرده مورد نياز است.

ج) استفاده از منابع شهد و گرده موجود در منطقه = استفاده از باغات مزارع، دامنه كوه ها و كوچ به ارتفاعات با توجه به زمان دوره گلدهي گياهان مورد استفاده زنبور عسل در منطقه.

د) استفاده از منابع آب سالم و بهداشتي و در دسترس (استفاده از آبشخور) در هر زنبور ستان

4- مديريت بهداشت و درمان:

الف) مبارزه با آفات و شكارچيان= كنه و اروا ، پروانه موم خوار، زنبوران زرد و قرمز ( مبارزه با استفاده ار تله). مورچه ( مبارزه با استفاده از قراردادن كندو روي پايه)، سبز قبا( مبارزهاز طريق از بين بردن آن در لانة پرنده هنگام شب). 

كنه واروا= بيشترين خسارت كنه واروا به لاروهاي مسن زنبورعسل بخصوص لاروهاي نر مي باشد و زنبوران كامل نقش ميزبان واسط و حمل كننده كنه ها را دارند. تخم گذاري كنه ماده در اوايل پرورش نوزادان كمتر و اواخر تابستان به حد اكثر مي رسد.

تشخيص كنه بايد در ابتداي دوره آلودگي انجام شود كنه داراي چهار جفت پا است و نبايد با شپش كه شش پا دارد اشتباه شود. كنه بر روي شفيره هاي 13 روزة كارگر و 16 روزه نر ها مشاهده مي شود و لكه هاي سفيد زنگ بر ديواره هاي سلول هاي خالي لارو و شفيره دليل وجود كنه واروا است. مبارزه هنگام غروب يا صبح زود و در پائيز يا اوايل بهار انجام مي شود (زماني كه تخم ريزي ملكه به حداقل يا صفر) مي رسد. مي توان قبل از مبارزه خروج لاروهاي سر بسته بخصوص لاروهاي نر در كناره ها را انجام داد.

نوار فولبكس به مقدار 2 تا 3 نوار در هر كلني و 3 تا 4 بار به فاصله يك هفته در بهار توصيه مي شود (قبل از جريان شهد در طبيعت بايد مبارزه عليه كنه واروا قطع شود.

پروانه موم خوار در مناطق گرمسيري خسارت بيشتر وارد مي كند براي رشد لاروهاي آن دماي بالا تر از 30 درجه لازم است و قاب هاي كهنه و تيره را ترجيح مي دهد. پروانه موم خوار قسمت وسط شان ها را هدف قرارداده و با تنيدن تونل هاي ابريشمي و مدفوع سياه رنگ خسارت وارد كرده و ظاهر بدي ايجاد مي كند. به طور كلي پروانه موم خوار از روشنايي، هواي تازه و سرما و نيز مركب چاپ روزنامه گريزان است. در انبار استفاده از ورقه هاي روزنامه بين طبقه ها و ياپيچيدن پوكه ها با روزنامه مؤثر است مي توان پوكه هاي آلوده را در كندو هاي قوي قرارداد و خود زنبور عسل آنها را پاك سازي مي كند. استفاده از فريزر براي قاب هاي آلوده مؤثر است. سوزاندن گوگرد و توليد گاز so₂ پروانه موم خوار را از بين مي برد و چون قادر به از بين بردن تخم پروانه نيست بايد 15 روز بعد تكرار گردد.

 ب)پيشگيري و مبارزه با بيماريها = نوزما، لوك امريكايي، لوك اروپايي

نوزما= ويژه زنبوران بالغ بوده و بيشتر در كلني هايي كه جمعيت آنها كم است(كلني هاي ضعيف كه علت ضعيفي مي تواند كمبود عسل ذخيره زمستاني، طولاني بودن زمستان و يا پيري ملكه باشد) بيماري علائم خارجي ندارد و بايد مدفوع يا محتويات بدن زنبور عسل مورد آزمايش قرارگيرد و حالت اسهالي در مدفوع مشاهده مي شود و زنبور هاي بالغ به صورت فلج در جلو درب كندو روي زمين مي خزند و توان پرواز ندارند. پيشگيري با استفاده از فوماژيلين و مديريت جلو گيري از ضعيف شدن كلني مي باشد و درمان با ضد عفوني كردن كندو ها و وسايل آلوده با سموم گازي مثل اسيد استيك است.

لوك آمريكايي= وجود بيماري فصل مشخصي ندارد و هر موقع از سال كه لارو در كندو باشد مي تواند به وجود آيد براي درمان بايد تمام كندو و شان ها و عسل و... را همراه جمعيت آن سوزانيده و معدوم نمود و گاهي بدنه و درب كندو را نگه داشته و ضد عفوني با شعله افكن قابل استفاده است. و براي پيشگيري در دو نوبت اوايل بهار و پائيز قبل از زمستان گذراني از داروي آنتي بيوتيك از جمله اكسي تتراسايكلين به صورت محلول در شربت با استفاده از ظروف شربت خوري استفاده كرد.

لوك اروپايي= بر خلاف لوك آمريكايي در فصل معين يعني اواخر فصل زمستان گذراني و اوايل بهار ظاهر مي شود و با جريان شهد در طبيعت به تدريج كاهش مي يابد و در جهان نسبت به لوك امريكايي از اهميت كمتري برخوردار است. و سبب مرگ و مير لاروهاي جوان مي شود سر پوش سلولها فرو رفته و مرطوب و سوراخي در وسط سر پوش مشاهده مي شود. مصرف ترامايسين به همان صورت  در مورد لوك آمريكايي در پائيز و اوايل بهار مي باشد در هر حال بايد در فصل جريان شهد از مصرف دارو جلو گيري شود چون بقاياي آن در عسل مانده و براي مصرف كننده مضر است.

5- مديريت توليد:

الف)شكل ظاهري عسل مناسب باشد= وجود ناخالصيهاي مختلف از جمله گرده گل، موم قطعات بدن زنبور و حباب هاي هوا در عسل موجب كاهش مرغوبيت عسل مي شود. چون ذرات موم و حباب هوا و ساير ذرات خارجي موجود در عسل سبكتر از عسل بوده و درصورتكه عسل براي مدت چند روز در تانكر هائي كه شير هاي تخليه در انتهاي آن وجود دارد قرار گيرد تمام ناخالصيها به سطح فوقاني آمده و از طريق شير انتهايي عسل عاري از ناخالصي بسته بندي مي شود بهتر است بلافاصله پس از استخراج عسل از شان ساير عمليات بسته بندي انجام شود چون عسل هنوز مايع و گرم است. براي جلو گيري از آن بايد محل پرورش نوزادان از محل ذخيره عسل جدا باشد با استفاده از شبكه ملكه بين بدنه و طبقه اول و نيز استفاده از شانهائي كه صرفاً در آنها عسل ذخيره مي شوند براي ذخيره عسل به محض شروع شدن جريان شهد در طبعيت زنبورها شروع به ترشح موم سفيد رنگ و تازه مي كنند كه آثار آن بر روي قابهاي حاوي نوزادان مشاهده مي شود و در اين زمان بايد طبقات ذخيره عسل بلافاصله روي كندو ها مستقر گردند. به اين ترتيب محل ذخيره عسل از محل ملكه و پرورش نوزادان جدا مي شود با استفاده از شبكه ملكه . البته استفاده از نيم طبقه بر روي شبكه ملكه براي ذخيره عسل بهتر است.

ب) زمان مناسب برداشت عسل= زنبور ها سطح سلولهاي محتوي عسل را با لايه نازكي از موم مي پوشانند. اينگونه عسل را در اصطلاح عسل رسيده و قابل برداشت مي گويند. لذا موقع مناسب برداشت موقعي است كه بشتر شانهاي محتوي عسل كاملاً در پوشيده شده باشد. در صورتيكه قبل از اين مرحله برداشت صورت گيرد رطوبت عسل بالا بوده (بيشتر از 19 درصد) وموجب تخمير و ترش شدن عسل مي شود. برداشت بايد چند روز قبل از اتمام جريان شهد يعني زمانيكه زنبور ها سرگرم آوردن شهد هستند صورت گيرد. ذخيره زمستاني بستگي به جمعيت كلني از (20-10) كيلو لازم است.

با توجه به اینکه اثبات شده است که زنبورها در تابستان برای تنظیم دمای کندو از آب استفاده می کنند و سه برابر پرواز برای جمع آوری شهد به پرواز برای حمل آب می پردازند ،

ایجاد یک آبشخور در زنبورستان از ضروریات است و دارای فواید زیر می باشد :

-         وجود آب پاکیزه و بدون آلودگی در سلامت و بهداشت کندوها بسیار مؤثر است .

-         با توجه به اینکه زنبورها عادت می کنند در محل مخصوصی دنبال آب بگردند ، از پرواز آنها به محل های مسکونی همچنین محل های آلوده کاسته می شود .

-         نزدیک بودن محل جمع آوری آب سبب صرفه جوئی در وقت زنبور ، در نتیجه بالا رفتن محصول عسل می شود .

-         گاهی اوقات زنبورها در موقع جمع آوری آب دچار تلفات می شوند . به این صورت که در مجل هائی مثل نهرهای آبیاری مزارع و باغات یا استخرهای آبیاری که از آب خالی است مشغول مکیدن آب و ذخیره کردن آن هستند که ناگهان آب جریان پیدا کرده و باعث غرق کردن آنها می شود . ایجاد آبشخور معین باعث کاهش شدید این تلفات می گردد.

برای درست کردن آبشخور می توان در گوشه ای که به آب جاری یا منبع نزدیک است بریزید ، به طوری که آب به آهستگی در آن جریان داشته باشد . در مناطقی که آب در دسترس نیست . یک منبع شیر دار تهیه کرده  آن را روی یک پایه نیم متری قرار می دهند . زیر آن تخته پهنی قرار می دهند به طوری که شیب کمی رو به پائین داشته باشد . زنبورها روی این رطوبت نشسته و آب جمع می کنند . می توان برای صرفه جوئی در آب زیر انتهای تخته دبه ای قرار داد که آب اضافی در آن ریخته شود .

اگر بتوان روی کندوها سایه بانی درست کرد در جلوگیری از بالا رفتن کندو مؤثر است . راه دیگر استفاده از کاه و کلش و گذاشتن آن روی سقف کندو است که از جذب انرژی خورشید به داخل کندو جلوگیری می کند . همچنین می توان روی هر جمعیت یک طبقه بدون قاب قرار داد که حرارت داخل کندو در آنجا جمع شده و دمای نقاط پائین تر را کاهش دهد .

http://azaf.mihanblog.com

اشنايي با شرايط كلي منطقه از جمله اب و هوا،گياهان مختلف،فرهنگ پذيرش مهاجر،تعداد كلني هاي منطقه،وجود و عدم وجود سمپاشي هاي بي رويهعاطلاع از بيماريها و افات زنبور اعم از پرندگان زنبورخوار،خرس و...و وجود راههاي مطمئن جهت حمل كندوها لازم و ضروري است.اگر مهاجرت كوتاه مئت بوده يا درون استاني صورت مي گيرد زمان مهاجرت كوتاه بوده و حداكثر 2الي 3 ساعت بيشتر نمي باشد.بنابر اين در اوايل يك شب به راحتي امكان پذير است.

زنبورداري در ايران به سه صورت ثابت،مهاجر درون استاني و مهاجر سراسر كشوري امكان پذير است.اختلاف درجه حرارتهاي محيطي در مهاجرت درون استاني تقريبا 15-10درجه سانتي گراد مي باشد.

در مهاجرتهاي درون استاني  مشكل اساسي عدم تناسب كلني هاي منطقه از نظر تعداد انهاست.يعني در بعضي مناطق مهاجر پذير تعداد كلني ها بيش از ظرفيت مناطق بوده و در بسياري جاها نيز فضاهاي خالي مناسب وجود دارد.زنبورداران براي بهره گيري و سود بري از عمل انتقال خود بايد ظرفيت مناطق مناسب را متناسب با تعداد زنبورهاي خود در نظر گرفته و سپس عمل مهاجرت را انجام دهند.

در نقل و انتقال سراسر كشوري يا راههاي دور به عنوان مثال از اذربايجان به مناطق جنوب كشور  كليه مطالب ذكر شده بايد در نظر گرقته شده و سپس عمل انتقال انجام پذيرد.بخصوص شناسايي وضعيت گياهان  و سطح كشتهاي منطقه مهاجر پذير بايد به دقت بررسي شود.عدم توجه به هر كدام از موارد ذكر شده و بروز مشكلات حتي در يكي از انها عمل انتقال را با عدم موفقيت روبه رو مي سازد و زنبوردار را از حرفه خود مايوس مي كند.ولي بر عكس توجه كافي به تك تك انها زنبورداري را يك حرفه موفق و توام با لذت فراوان و سوددهي مي نمايد.

عوامل ايجاد كننده غارت

 كمبود شهد در طبيعتو داخل كندو باعث گرسنگي زنبورها شده و غارت را  تشديد مي كند.غارت با منظور جمع اوري و ذخيره غذا براي مصرف جمعيت است.شايان ذكر است كه زنبورها تغذيه دسته جمعي و همگاني دارند و مقادير كم غذا نيز در بين همه افراد كلني تقسيم ميشود.عواملي كه شرايط انجام غارت را فراهم مي كنند عبارتند از:

1- برداشت عسل از كندو

2- دادن غذا به كندو(شربت قند)

3- وجود كندوهاي ضعيف بيمار و بي نشان كه قادر به حفاظت از خود نيستند.

4- بازماندن طولاني درب كندو در زمان بازديد داخل كندو

5- گشاد و بزرگ بودن سوراخ پرواز ورودي

6- ناسالم بودن و داشتن درز و شكاف در كندوها كه معمولا باعث مي شوندزنبورهاي غريبه از انجا به داخل رخنه كنند.

7- ريخت و پاش ذرات موم و عسل در محوطه زنبورستان

 

سمپاشی و زنبورعسل

سمپاشی های نابجا و بی موقع هنگام گل دادن درختان میوه اغلب زندگی زنبورها را به خطر انداخته و ممکن است که تمام جمعیت ها را بکلی نابود کند . در صورتی که این کار براحتی فابل اجتناب است . هر گاه فقط 15 الی 20 روزی را در سال که درختان میوه گل دارند از سمپاشی در داخل گل صرف نظر گردد هم رعایت زندگی زنبورها شده و هم با تولید بیشتر عسل به زنبوردارها و در نتیجه به اقتصاد کشور کمک شده است و از همه مهمتر اینکه باغدار تولید میوه اش چندین برابر شده و به سود بسیار بیشتری دست پیدا می کند .

زنبور به درخت ها و گیاهان تا موقعی علاقه دارد که روی آنها گل وجود دارد . از ساعتی که گل هایشان ریخت دیگر هیچ علاقه و رابطه ای بین آنها و زنبورها وجود ندارد و حتی در نزدیکی درخت ها هم پرواز نمی کنند . از این ساعت به بعد سمپاشی درختان بلامانع است .

باغداران و زنبوردارها باید به کمک یکدیگر سعی کنند که چنین خطرهائی اصلاً بوجود نیاید . چون در صورت ایجاد خطر این تنها زنبوردار نیست که ضرر می کند . باغدار هم متضرر می شود و زیان او همیشه خیلی بیشتر از زیان زنبوردار است . در ادامه مواردی  که باغداران و زنبورداران باید رعایت کنند تا خطر آسیب سمپاشی از زنبورها بر طرف گردد بر شمرده می شود .

آنچه باید باغداران رعایت کنند :

1-     در صورت اجبار به سمپاشی در هنگام گل ( که بسیار نادر است ) باید از سمومی استفاده نمود که با وجود مؤثر بودن علیه آفات برای زنبورعسل نیز بی خطر باشد . تیودان یکی از این نوع سموم است .

2-     در فصل گل درختان میوه و باز در صورت مجبور شدن به سمپاشی ، باید این کار حتماً بعد از غروب آفتاب انجام شود که زنبورها در حال پرواز نباشند .

3-     در هنگام سمپاشی حتماً به جهت باد توجه شود تا سم روی گل های مجاور درختان ریخته نشود .

4-     اگر زیر درختان میوه گیاهان دیگری کاشته شده که در هنگام سمپاشی در حال گل دادن باشند یا گیاهان هرز گلدار در زیر درختان میوه وجود داشته باشد ، سمپاشی باید طوری انجام شود که گل های زیر درختان به سم آلوده نگردد .

5-     سمپاشی حتماً با اطلاع و هماهنگی با زنبوردار صورت گیرد. این هماهنگی از نظر زمان ، مکان ، نوع سم و دستگاه سمپاشی ضروری است .

6-     در حین سمپاشی در صورتی که ظرف محتوی سم وارونه شده و به زمین بریزد ، فوراً باید زمین را شخم زد تا سم در داخل زمین مدفون شده و زنبورها به آن دسترسی نداشته باشند .

7-     در هنگام گل و شکوفه درختان میوه ( که 15 الی 20 روز طول می کشد ) بکلی از سمپاشی خودداری شود . سمپاشی های لازم  قبل از باز شدن گل یا بعد از ریختن گل ها هنگامی که میوه ها به درشتی یک فندق شده اند انجام گیرد یا بعد از ریختن آخرین گل .

منبع : زنبورعسل و پرورش آن نوشته دکتر شهرستانی

رفتار با زنبورعسل

طرز کارکردن و رقتارتان برای زنبورها مهم است هیچوقت در کندو را بدون دود دادن باز نکنید و هیچوقت هم بیش از اندازه به داخل ان دود ندهید. دود دادن زیاد باعث گیجی و عصبانی شدن زنبورها می گردد با دود دادن به زنبورها خواهید فهماند که ازانها قویترید.وقتی که انها شما را از خودشان قویترحس کردند دیگربه شما حمله ورنخواهند شد.هنگامی که کندو راباز کرده و بازنبورها کارمی کنید اگر زنبوری ناگاه به دست شما حمله کرد نترسید و دستتان رابسرعت عقب نکشید زیرا دراین صورت حتما نیش خواهد زدواگر دست رابه همان حال نگهداریدنیش نمیزند. از هر حرکت ناگهانی در مقبل جمعیت بپرهیزید چون از آن خوششان نمی آید و فورا حمل کرده و نیش می زنند . قاب را هیچگاه به زور بیرون نکشید زیرا ناگهان کنده شده و زنبور ها را عصبانی می کند مواظب باشید که قاب پر از زنبور از دستتان به زمین نیفتد که در این صورت زنبورها به شما حمله کرده ونیش می زنند . زنبور ها از بوی عرق بدشان می آید و به کسی که بدنش بوی عرق بدهد یا به خود یا موهایش ادکلن و عطر زده باشد حمله می کنند بین رنگها سفید برایشان آرامش دهنده و قهوه ای ناراحت کننده است از پارچه های پشمی به هر نحو و رنگی که باشند بدشان میاد. زهر زنبورعسل مصونیت موضعی می دهد. یعنی اگر زنبور نقطه ای از بدن را نیش زد و این نقطه متورم شد دفعه بعد اگر باز همین نقطه و اطرافش را نیش بزند دیگر متورم نمی شود . در هوای بارانی و یا وقتی که هوای آفتابی تبدیل به هوای بارانی می شود زنبور ها ناراحتن در چنین مواقعی به کندوهایشان دست نزنید که حمله خواهند کرد.
الکل باعث عصبانیت زنبور ها می شود بعد از نوشیدن مشروبات حتی آب جو به کندو ها نزدیک نشوید هنگام کار کردن با زنبور ها جلوی سوراخ پرواز نایستید زیرا نظم ورود و خروج آنها را به هم زده و زنبور ها که تحمل بی نظمی را ندارند به شما حمله ور خواهند شد.

سه نکته مهم در هنگام بازدید کندوها

ملكه ها باید همیشه شماره گذاری باشند ودر اولین بازدید بهاری از داخل کندوها حتما از زنده بودن ملکه مطمئن شوید لازم نیست که خود ملکه را ببینید وجود تخم در داخل سلول ها دلیل بر وجود ملکه است ملکه معمولا در هر سلول یک تخم می گذارد هرگاه ضمن بازدید در داخل هر سلول بیش از یک تخم دیدید نشانه آن است که ملکه این جمعیت مدت هاست که از بین رفته وگارگر ها این تخم ها را گذاشته اند زیرا تنها کارگرها هستند که ناشیانه در هر سلول چند تخم می گذارند چیز دیگری که باید در اولین بازدید بهاری به آنتوجه کرد رفتار زنبور ها پس از دادن کمی دود به کندوست و اینکه پس از دود دادن آیا حمله می کنند یا به آرامی بر روی قابها می نشینند در صورت حمله زنبور ها می تواند دلیل بر بی ملکه بودنشان باشد . به غذای موجوددرکندو نیز درهمین بازدید باید دقت داشته باشید ودر صورت کمبود غذا یک یا دو قاب عسل داخل جمعیتی که کمبود غذادارد آویزان کنید یادتان باشد قاب ها را اول خراشیده و سپس در وسط قاب ها آویزان کنید تا زنبور ها تحریک به خوردن عسل شوند ودر صورت نبود قاب عسل جمعیت را با شربتی که از یک پیمانه آب و یک پیمانه شکر و دو قاشق غذا خوری عسل درست می شود تغذیه کنید (پیمانه یک لیتری) بهتر است که شربت را پس از مخلوط کردن روی آتش گذاشته و حرارت آن را به40درجه رساند یعنی وقتی که انگشت را داخل شربت می زنید حرارت آن را به زحمت احساس کنید این کار را به مدت 10 الی 15 روز ادامه دهید پس تا اینجا فهمیدیم.
نتیجه می گیریم در اولین بازدید بهاره به این سه نکته باید توجه داشت
الف- وجود ملکه
ب - طرز رفتار زنبور ها
ج - مقدار غذا

در جریان بچه دادن کندو که نوعی تکثیر کلنی است تقریباً نیمی از جمعیت کندو همراه ملکه خارج شده و برای یافتن لانه ای مناسب موقتاً در محلی مانن شاخه درختان ، تیر چراغ برق ، روی دیوار و غیره متمرکز می شوند . این نوع تکثیر کلنی های زنبورعسل جهت تضمین بقاء نسل آنها و همچنین جایگزینی کلنی های از بین رفته حائز اهمیت است .

در مناطق معتدل افزایش جمعیت کلنی از اوایل بهار به تدریج شروع شده و با پیشرفت زمان نسبت تخم گذاری ملکه بیشتر می شود به طوری که پس از مدتی فضای کافی برای تخمگذاری ملکه و گنجایش زنبورهای بالغ وجود نخواهد داشت . در این مدت زنبورهای نر بیشتری نیز پرورش داده شده و زنبورهای کارگر اقدام به ساختن سلول های ملکه در حاشیه شان ها می نمایند که متعاقباً توسط ملکه در آنها تخم گذاری خواهد شد .

لازم به تذکر است که علاوه بر کمبود فضای خالی برای رشد جمعیت ، بهم خوردن تعادل نسبت زنبورهای جوان به زنبورهای مسن و خصوصیات نژادی و مسن شدن ملکه نیز از عوامل تحریک کننده کلنی به بچه دادن می باشند .

پس از آنکه کلنی به تدریج برای تولید بچه کندو آماده شد میزان تخمگذاری ملکه کاهش یافته و بهمان نسبت غذای کمتری در اختیار وی قرار داده می شود و در نتیجه وزن ملکه کاهش یافته و آماده برای پرواز می گردد . ضمناً جمعیت کندو به حدی زیاد می شود که گاهی قسمتی از جمعیت در خارج از کندو آویزان می شود . چند روز قبل از خارج شدن بچه کندو ، زنب.ورهای کارگر پرستار مرتباً ملکه را تحریک به راه رفتن و حرکت کرده و گاهی رفتار خشنی با وی دارند . علاوه بر این چند روز قبل از جدا شدن بچه کندو از کندوی مادری تعدادی از زنبورها از کندو خارج شده و در جستجوی محل های مناسبی برای استقرار بچه کندو می پردازند و پس از مراجعت در داخل کندو برای مدت طولانی اقدام به رقص مخصوصی کرده و جهت و فاصله محل مورد نظر را به دیگران اطلاع می دهند .

زنبورهای بچه کندو قبل از اینکه کندوی مادری را ترک کنند ابتدا مقدار زیادی عسل خورده و سپس ملکه را وادار به خارج شدن از کند ومی کنند و همراه وی از کندو خارج می شوند . حدود نصف تا 90 درصد زنبورهای کندوی مادری ممکن است همراه بچه کندو خارج شوند .

توده زنبورهائی که از کندو خارج شده اند پس از مدتی پرواز در هوا در محل مورد نظر که قبلاً شناسائی شده است مستقر شده و بصورت توده ای فشرده و محکم و آرام باقی می ماند . این توده از دو لایخه تشکیل شده است که لایه بیرونی به ضخامت بدن سه زنبور و کاملاً محکم و فشرده است ولی لایه درونی که زنبورهای آن زنجیر وار به هم متصل هستند استحکام کمتری دارد . ضمناً در سطح لایه بیرونی راه ورود مشخصی برای داخل توده وجود دارد . در این ترکیب توده ، اقدامات لازم جهت تأمین نیازهای کلنی پیش بینی شده است . بدین ترتیب که زنبورهای لایه خارجی توده معمولاً زنبورهای مسن تر می باشند که وظیفه محافظت زنبورهای تداخل توده را بعهده دارند و جای آنها مرتباً عوض می شود . زنبورهای درون توده اکثراً جوان بوده و کارهای داخل کلنی را عهده دار می باشند .

پس از مدتی که از استقرار کلنی در محل موقت گذشت ، تعدادی از زنبورها جهت یافتن محل مناسبی برای استقرار دائمی کلنی به جستجو می پردازند و پس از مراجعت در سطح توده اقدام به رقص های مخصوصی می کنند . بالاخره یکی از محل های یافته شده که از هر نظر برتری دارد انتخاب شده و توده بچه کندو به آن محل نقل مکان می کند .

در انتخاب محل جدید عوامل متعددی در نظر گرفته می شود ، از جمله محافظت در مقابل عوامل طبیعی خصوصاً باد ، دشمنان طبیعی ، نور آفتاب ، ارتفاع از سطح زمین ، نوع لانه که از جنس چوب باشد یا کیفیت دیگری داشته باشد و غیره .

منبع : پرورش زنبورعسل نوشته دکتر عبادی