سر زنبورعسل(چشمها و شاخکها)

سر زنبور از جلو نمايي مثاثي شكل دارد و از كپسولي ضخيم تشكيل يافته كه در قسمت جلو صاف و در قسمت عقب كمي مقعر است و توسط گردن به قفسه سينه متصل مي شود.در قسمت خلفي سر سوراخي وجود دارد كه از ان،مري،رشته عصبي،رگ پشتي و مجراي ترشحي غدد عبور ميكند.در سطح خارجي سر يك جفت شاخك،يك جفت چشم مركب،سه چشم ساده و دهان قرار دارند.شاخكهاي زنبور هر كدام مركب از دوازده بند مي باشد كه بزرگترين انها اسكاپ نام دارد و ريشه شاخك را تشكيل مي دهد و به وسيله زائده هايي در سر جايگزين مي باشد و توسط چهار عضله به جهات مختلف حركت داده مي شود.طولف شاخكهاي نر بيشتر از شاخكهاي كارگران و ملكه (12بند)بوده و هر كدام از انها داراي 13بند است.روي شاخكها سلولهاي عصبي  فراواني وجود دارند كه زنبورها به وسيله انها بوي گلها را درك مي كنند.موهاي ريز و كوچكي نيز روي انها  روييده كه وظيفه حس لامسه را به عهده دارند.همچنين اعضاء حسي كه نسبت به درجه حرارت،رطوبت و گاز كربنيك حساس هستند،مشخص گرديده اند.

 زنبور عسل داراي دو نوع چشم است.چشمهاي ساده و مركب.سه چشم ساده در قسمت فوقاني سر قرار داشته و از يك عدسي بسيار ساده تشكيل شده اند.چشمهاي مركب در دو طرف و بالاي سر قرار دارند و از تعداد زيادي سلئلهاي شش وجهي تشكيل يافته اند كه هر كدام به عنوان يك واحد بينايي عمل مي كنند.تعداد سلولهاي شش وجهي در زنبور نر بسيار بيشتر از زنبور ملكه و كارگر مي باشد.وظيفه سه چشم ساده  زنبور عسل،كه هر كدام داراي يك عدسي هستند ناشناخته است،اما امروزه توانسته اند به برخي از وظايف انها پي ببرند.چنانچه روي اين سه چشم پوشانده شود،زنبور در موقع غروب ،زودتر از كار دست مي كشد و هنگام صبح نيز ديرترشروع به كار مي كند.يكي از وظايف اين چشمها تطبيق ديد زنبور با كم و زياد شدن نور مي باشد.چشمهاي مركب كه در طرفين سر قرار دارند،هر كدام از تعداد 5تا6هزار چشم كوچك ساده تشكيل شده است كه هر كدام از اين چشمها قسمتي از شيء مورد نظر را تشخيص مي دهد.شكلهاي هندسي  كه تفاوت زيادي با هم ندارند،در چشم زنبور يكسان ديده مي شود.زنبور مي تواند رنگها را به جز رنگ قرمز به خوبي تشخيص دهد همچنين نور ماوراءبنفش و نور پلاريزه را تشخيص مي دهد.و از اين نظر قادر است در مواقعي كه خورشيد زير ابرها يا پشت كوه پنهان است جهت يابي نمايد.

A: چشمهاي مركب

B:چشمهاي ساده

غدد مومي زنبورعسل

 در بين حلقه هاي تحتاني شكم چهار جفت غده مومي قرار دارند.اين غدد بين پنجمين و نهمين حلقه هاي بدن زنبور كارگر قرار گرفته اند.از چهار جفت غده موم ساز شكم زنبورعسل كارگر از سن دو هفتگي(18-12روزگي)موم واقعي به رنگ سفيد ترشح مي شود.زنبور عسل مواد قندي يا عسل را مي خورد و پس از هضم كردن ،تبديل به موم مي كند.به طور ميانگين از4/8كيلوگرم عسل تقريبا يك كيلوموم حاصل مي شود.رنگ زرد موم ناشي از تاثيرپذيري رنگ كاروتن قابل حل در چربي است كه ان هم از گرده گل ناشي مي شود.رنگ موم شانهاي پرورش نسل،با مرور زمان،تيره تر ميشود كه اين امرنيز ناشي ازاثر بقاياي پيله ها در حجرات و اكسيداسيون است.

غدد مولد موم همان غدد تخصص يافته ديواره بدن هستند كه در اثناء ترشح موم بسيار ضخيم هستند و پس از انجام وظايف خود به تدريج تحليل رفته و به صورت يك لايه نازك سلولي باقي مي مانند.

حس چشايي زنبورعسل

محل حس چشايي زنبورعسل روي خرطوم و قطعات دهاني است.بعضي از كارشناسان به وجود سلولهاي چشايي روي پنجه پاي جلويي زنبورعسل نيز اشاراتي دارند.حس چشايي زنبورعسل بر عكس حس بويايي ان عامل تعيين كننده قوي در تشخيص مواد غذايي به شمار نمي ايد.به طور مثال مي توان زنبورعسل را تحريك كرد كه از مواد غذايي كه هيچ گونه ارزش غذايي ندارد تغذيه كند.يا حتي از بعضي از قندها مانند مانوز كه خاصيت سمي دارد استفاده كند.در ضمن طي ازمايشاتي ثابت شده است كه قند ساكاروز بيش از ساير قندها بر روي زنبورعسل تحريك كننده مي باشد.گاهي بعضي از شيره هاي گياهي مانند عسلكها براي انسان مضر بوده اما براي زنبور تا حدي مفيد است كه به علت عدم تشخيص با منابع خوب شهدي مخلوط مي گردد.اين مسئله شايد براي زنبور بي ضرر باشد ولي در مورد تغذيه انسانها اهميت زيادي دارد.