گلها و گياهان شهد دار و گرده دار ايران برگرفته از كتاب دكتر سعادتمند

نحوه تولید بره موم توسط زنبور عسل

تعداد زنبورهایی که در یک کلونی زنبور عسل برای تولید بره موم فعالیت می کنند بسیار محدود بوده و جمع آوری بره موم معمولاً در ساعات اولیه روز توسط زنبوران عسل مسن تر که بیش از 3 هفته سن دارند انجام می شود.

زنبوران عسل ابتدا تکه های صمغ تراوش شده از گیاهان را شکسته و سپس آنها را بوسیله بزاق دهان نمناک کرده و به شکل حبه درمی آورند سپس با کمک آرواره ها و پاها حبه ها را در سبد گرده در پاهای عقبی قرار داده و به کندو حمل می نمایند.

زنبوران آورنده بره موم (صمغ) معمولاً در محلی در روی کف کندو قرار گرفته و برای جدا کردن بره موم (صمغ) از روی پاهای خود مدتها وقت صرف می کند، ممکن است زنبورهای دیگر در این کار به آن کمک کنند. به نظر می رسد پس از جمع آوری صمغ یا رزین گیاهان توسط زنبوران عسل مسن و انتقال آن به داخل کندو به و به کمک زنبوران جوان تولید کننده موم، بره موم ساخته می شود. با توجه به اینکه محل خاصی برای جمه آوری و تولید بره موم در داخل کندو وجود ندارد، صمغ جمع اوری شده توسط زنبورعسل به عنوان ماده اولیه یا مصالح ساختمانی همانند چسب یا سیمان در نزدیکترین مکانی که بره موم مورد نیاز باشد تخلیه می شود.

بنابراین منظور از جمع آوری بره موم در حقیقت جمع آوری صمغ می باشد زیرا تولید بره موم پس از تخلیه صمغ در داخل کندو، با همکاری زنبوران جوان موم ساز انجام می پذیرد.

تجمع زنبوران عسل بر روی درختان در زمان نیاز کلونی به بره موم عموماً به هنگام صبح انجام می شود، فعالیت زنبوران برای جمع آوری صمغ از روی درخت کاج در محلی که برگهای سوزنی آن در یک کلاف متمرکز شده اند غالباٌ در اوایل پاییز و در هنگام صبح بیشتر از سایر زمانها مشاهده می گردد.

گرچه جمع آوری صمغ در بعدازظهرها پس از خنک شدن هوا نیز انجام می شود، ولی عموماً در فصول سرد سال اولین اقدام زنبور عسل پس از تحمل شبی سرد بستن درزها و شیارهای کندو با استفاده از بره موم می باشد.

www.propolis.blogsky.com

روش های تغذیه در زنبورعسل:

 به طور معمول در سه موقع زنبور را تغذیه می نماییم :

 1 –از مهمترین موارد تغذیه  در اواخر تابستان یا اوایل پاییز که هنوز  هوا سرد نشده که مقدار شهد در طبیعت کم یا متوقف می گرد در صورتی که غذا کافی در کندو ها ذخیره نشده باشد بایستی آنها را تغذیه نمود .  تا در زمستان ذخیره عسل داشته باشند .  اگر هوا سرد شود . نباید آنها را تغذیه(شربت) نمود چون زنبور نمی تواند آن را مصرف کند و شما باید قاب عسل به کندو داده شود .

 2 – بعضی اوقات کندوهائی که غذایشان را در زمستان مصرف کرده اند باید در اوایل بهار قبل از وجود شهد در طبیعیت تغذیه نمود. 

 3 – در تابستان زمانی که در طبیعت شهد وجود ندارد و شما امکان کوچ دادن هم ندارید .

 مواردی که بایستی کلنی ها تغذیه شوند:

 1 – تحریک زنبوران عسل جعت تولید مثل و پرورش نوزادان .

 2 – در هر موقعی که ذخائر غذائی زنبورها کم شود و کلنی در معرض خطر گرسنگی قرار گیرد.

 3 – در مواقع مصرف دارو.

 4 – در مواقع ایجاد کندوی جدید یا بچه کندو یا زنبور پاکتی.

 5 – در مواقع پرورش ملکه ( کندوهای شروع کننده ، خاتمه دهنده ، پرستار، جفتگیری).

6 - در موقع تعویض ملکه.

  مهمترین غذا برای یک کندو یک یا چند قاب پر از عسل است ولی زنبورداران ترجیح میدهند که به جای عسل از آب شکر استفاده می نمایند.

حاصل تلاش 300 زنبوردار:تولید50تن عسل بهاره در نیشابور

معاون سازمان ومدیرجهادکشاورزی شهرستان نیشابور از تولیدبیش از 50هزارکیلو عسل بهاره در شهرستان خبرداد و گفت شهرستان نیشابوربا داشتن موقعیت خاص جغرافیایی وجود رشته کوههای بینالود و استقرار یک ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد ملکه زنبور عسل و 250زنبورستان به عنوان قطب پرورش این حشره مفید در خراسان رضوی محسوب میگردد.

بگزارش روابط عمومی این مدیریت سیدغلامرضا نبوی افزودبارندگیهای مطلوب و بموقع بهاری شهدگلهاو پوشش گیاعی مناسب باعث فعالیت چشمگیر زنبورهای عسل در سالجاری گردیده است .ردیس هیئت مدیره شرکت تعاونی زنبورداران شهرستان نیشابور نیز ضمن اشاره به آغاز برداشت عسل بهاره تولیدی زنبورستانهای شهرستان گفت :از اوایل مردادماه جاری تا کنون 50هزارکیلو عسل بهاره برداشت گردیده و پیش بینی میشود جهمع عسل بهاره وپاییزه سالجاری به 100هزار کیلوگرم برسد.جعفری گفت :شرکت تعاونی زنبورداران نیشابور با بیش از 300عضو فعال و بیش از 20000کلونی زنبور عسل در راستای هدایت .ساماندهی و پشتیبانی های لازم از تولیدکنندگان عسل شهرستان با هدف افزایش کمی وکیفی عسل تولیدی فعالیتهای مطلوب وموثری بعمل آورده است.

ارسال شده توسط كاربر 3357

● گونه ها و نژادهای زنبورعسل

زنبور عسل از راسته نازک بالان (Hymenoptera) است، زنبور عسل قسمت های دهانی جونده و مکنده ، هر دو را داراست ؛ دگردیسی آن کامل است و بطور دسته جمعی زندگی می کند و شامل سه دسته هستند، ملکه (Queen) که تخم می گذارد ، نرها (prones) کارشان فقط بارور کردن ملکه های جدید است و کارگرها (Worker) که ماده و عقیم هستند.

بدن زنبور عسل بطور متراکم از موهایی پوشیده است که دارای تارهای (Barbs) جانبی کوتاهی است و به راحتی دانه ها و گرده را می گیرند. در چشم های مرکب و پاها ، موهای صاف وجود دارد ، پاهای جلویی در حاشیه ساق (tibia) موهای راست و خشن و کوتاهی را دارد و برای تمیز کردن چشم ها از گرده گل بکار می رود و برس چشمی (Eye bursh) می گویند.

بالهای زنبور در هنگام پرواز بوسیله قلاب هایی به یکدیگر درگیر می شوند و بال به نظر می رسند، این بال ها ممکن است ۴۰۰ بار در ثانیه مرتعش شوند ، آرواره های زیرین mandiblesدر کارگران صاف برای جمع آوری گرده و ساختن شاخه ها بکار می رود، آرواره های زیرین maxillaeمانند قاشقک های طویلی بوده و برای جمع آوری گرده های گل بکار می رود.

لب تحتانی تبدیل به خرطوم شده و ضمایم حسی بی (Cabialplas) در اطراف آن قرار دارد. مایع شهد در اثر عمل مکنده حلق به درون چینه دان بزرگ یا معده عسل (Money Stomash) کشیده می شود.

چهار لب مثلثی دریچه ای را درست می کند و از ورود عسل به معده جلوگیری می کند البته بجز موقعی که جهت تغذیه مورد نیاز است. روده زنبور عسل باریک و دراز است. و تقریبا به ۱۰۰ لوله کوچک ، مالپیکی اتصال دارد و روده راست ، بزرگ است و به مخرج ختم می شود.

در انتهای بدن زنبور سوزن وجود دارد که فقط در کارگرها و ملکه ها دیده می شود. حس بویایی در زنبوران عسل بسیار قوی و تیز است و چشم ها دارای تعداد فراوانی واحدهای بینایی است و دارای مغز نسبتا بزرگ است: زنبوران عسل قادر به تشخیص رنگ قرمز و سیاه از هم نیستند.

تاکنون ۵ گونه زنبور عسل شناخته شده اند که عبارتند از:زنبور عسل معمولی یا اروپایی(Apis mellifera)

، زنبور عسل شرقی یا هندی (Apis cerana) ، زنبور عسل بزرگ (Apis dorsata) ، زنبور عسل کوچک(Apis florea) و زنبور عسل کوچولو(Apis andreniformis) که اخیرا در چین شناخته شده و از نظر شکل شناسی با A.floreaتفاوت دارد.

زنبور عسل معمولی یا اروپایی مهمترین گونه شناسایی شده زنبور عسل است که عمده مباحث مربوط به پرورش زنبور عسل مربوط به همین گونه است.

گونه اروپایی و هندی می توانند درون کندو زندگی کرده و از نظر اقتصادی برای انسان حائز اهمیتند ولی سه گونه بعدی به صورت آزاد در طبیعت زندگی کرده و قادر به زندگی درون کندو نیستند.

در زیر پنج نژاد معروف از گونه زنبورعسل معمولی یا اروپایی که شهرت جهانی دارند معرفی شده اند.

● زنبورعسل سیاه (A.m.mellifera)

این زنبور در تمام قاره اروپا، کوههای آلپ و روسیه مرکزی وجود دارند.افراد این نژاد در زنبورهایی درشت و سیاه رنگند.

رشد جمعیت این نژاد در بهار کند بوده ولی در اواخر تابستان و اوائل زمستان، کلنی به بیشترین رشد خود می رسد که در آن زمان دیگر در طبیعت گلی وجود ندارد(عیب این نژاد) این زنبور نسبت به امراض زنبور و پروانه موم خوار حساسند. تنها مزیت این نژاد این است که شرایط زمستان را بخوبی تحمل می کنند که آن هم با خوردن غذای زیاد توام است.

● زنبور عسل ایتالیایی (A.m.ligustica)

موطن اصلی آن ایتالیا بوده و از نر جثه کوچکتر و ظریف تر از زنبورسیاه بوده و رنگ آن معمولا زرد مایل به قهوه ای است. این نژاد دارای خصوصیات رفتاری خوب ازجمله آرام بودن و تمایل کم به بچه دهی، تولید اندک بره موم، عسل آوری و رشد سریع کلنی در اوایل بهار است. از طرفی زمستان را بخوبی تحمل نکرده و حس غارت در آن قوی بوده و حس جهت یابی ضعیفی دارند و گاهی اشتباها به کندوی مجاور می روند.

● زنبور قفقازی (A.m.caucasica)

این نژاد ساکن کوههای قفقاز در گرجستان بوده و دارای رنگ بدن خاکستری روشن است.زنبورهای آرامی هستند و کمتر نیش می زنند و تا اواسط تابستان جمعیتش به بیشترین حد می رسد. ویژگی مطلوب آن تمایل کم به بچه دهی است اما تولید زیاد بره موم در آنها و در نتیجه چسباندن کادرها به همدیگر، کار با آنها را مشکل می سازد. این نژاد از زمستان گذرانی خوبی برخوردار نیستند.

● زنبور عسل کارنیولان (A.m.carnica)

در قسمت جنوبی کوههای آلپ و شمال بالکان و در دره دانوب پراکنده اند.از نظر ظاهری شبیه زنبوران ایتالیایی است و رنگ بدن قهوه ای مایل به خاکستری است. از ویژگی های مطلوب آن می توان به آرام بودن، نیاز کم به غذایی اشاره کرد. این نژاد کم بچه می دهند،غارت نمی کنند و عسل خوبی تولید می نمایند و نسبت به بیماری های زنبورعسل مقاومند.

● زنبور عسل ایرانی(A.m.mede&persica)

موطن اصلی آن ایران بوده و سه حلقه اول شکم آن سیاه و بقیه حلقه ها زرد مایل به قهوه ای است. در کتاب های زنبورداری از این زنبور بعنوان زنبور نیش زن یاد میشود.این نژاد از سایر نژادهای فوق قانع تر بوده و مصرف غذای آن در زمستان اندک است. بره موم زیادی مصرف می کند اما مقدار آن از نژاد قفقازی کمتر است.در مناطق سردسیر سرمای زمستان را بخوبی تحمل میکند و در اوایل بهار رشد آن خوب بوده و تا خردادماه به بیشترین مقدارش می رسد. از ویژگی های نامطلوب این نژاد می توان به تمایل آن به غارتگری و تولید بچه زیاد اشاره کرد.

همبستگي توليد عسل با ميزان نوزاد و جمعيت

معمولا زنبورداران اعتقاد دارند كه ظرفيت تخمگذاري ملكه مستقيما بر تعداد نوزاد توليد شده در كلني تاثير مي گذارد ؛ كه علاوه بر تاثير بر ميزان جمعيت كلني عامل مهمي در مقدار توليد عسل نيز مي باشد . ولي بايد توجه كرد كه كلني هاي داراي بيشترين نوزاد ،هميشه پر جمعيت ترين كلني نيستند و پر جمعيت ترين كلني ها نيز هميشه بيشترين عسل را توليدنمي كنند .

بررسي ها نشان مي دهد كه تمام نوزادان به زنبورهاي بالغ تبديل نمي شوند . بررسي هاي ديگر نشان مي دهد كه ضريب همبستگي بين تعداد نوزادان و جمعيت كلني و بين تعداد نوزادان و وزن عسل توليد شده و همچنين بين جمعيت كلني و مقدار توليد عسل خيلي متغير و اغلب ضعيف و يا حتي منفي است .

پرورش دهندگان زنبور عسل بسيار سعي مي كنند كه توليد نوزاد را افزايش دهند تا كلني به حداكثر جمعيت برسد ولي عوامل مهم ديگر را ناديده مي گيرند . بطور مثال تا كنون به اهميت نسبي تعداد زنبور عسل و توليد فردي ( فعاليت فردي زنبور كارگر ) توجه نشده است . چون بهر حال مقدار عسل تابع روابط زير مي باشد :

تعداد زنبور كارگر * توليد زنبور كارگر = توليد عسل

متوسط طول عمر زنبور كارگر بالغ * متوسط تعداد نوزاد متولد شده در روز = تعداد زنبور كارگر

نتايج يك بررسي نشان داد كه در هر كلني تعداد زنبورهاي كارگر بالغ فعلي از تعداد نوزاد كارگر متولد شده در 42 تا 49 روز قبل كمتر است . در شرايط محيطي مساعد ميزان جمعيت كلني بطور عمده به طول عمر زنبورهاي كارگر بستگي دارد . لذا ضريب همبستگي بين توليد روزانه نوزاد و ميزان جمعيت كلني بطور عمده به ميزان توليد روزانه نوزاد بستگي دارد . لذا ضريب همبستگي بين دو صفت مزبور زياد و معني دار است .

ضريب همبستگي بين توليد عسل و كل ميزان نوزاد در بهار زياد است ولي بين توليد عسل بجاي ميزان جمعيت كلني كم است و معني دار نيست . نكته قابل توجه اين كه در تمام كلني ها يكسان نيست و ضريب همبستگي اين صفت با كل توليد عسل كلني زياد است . همچنين مشخص شده كه افزايش ميزان نوزاد و توليد عسل سبب كاهش طول عمر زنبورهاي كارگر مي شود و اثر افزايش ميزان نوزاد در كاهش طول عمر زنبورهاي كارگر نسبت به اثر افزايش توليد عسل بيشتر است .

محقق احمد زماني هرگلاني

ضرائب همبستگي ( ژنتيكي ، فنوتيپي و محيطي )

همبستگي معياري است كه ميزان ارتباط دو صفت مورد نظر را نشان مي دهد اكثر صفات اقتصادي در دامپروري به نحوي با هم در ارتباط هستند . همبستگي بين دو صفت مربوط به دو عامل محيط و ژنتيك است . هر چند كه مجموع اثرات محيطي و ژنتيكي در تظاهر يك صنعت مؤثر هستند ولي جمع همبستگي هاي محيطي و ژنتيكي دو صفت ، معادل مقدار همبستگي مشاهده شده (فنوتيپي ) نيست .

در بررسي ژنتيكي صفات و براي ارزيابي عوامل مشترك مؤثر بر دو صفت سه نوع همبستگي ژنتيكي ،فنوتيپي و محيطي است .

همبستگي ژنتيكي بين دو صفت ممكن است به دليل وجود پليوتروپي ، پيوستگي بين ژن ها و هتروزيگوسيتي ( غير مشابه بودن آلل ها ) باشد . بطور كلي در پليوتروپي ،يك ژن به تنهايي در ظهور فنوتيپي چندين صفت در يك زمان مؤثر است . پيوستگي ژني نيز به اين دليل است كه ژن هاي مؤثر بر صفات مختلف بر روي يك كروموزوم قرار گرفته و همواره يكديگر به يك سلول تخم منتقل مي شوند . غير مشابه بودن آلل ها سبب افزايش توان عمومي بر جانداران شده و لذا بر ظهور برخي صفات اثر مي گذارد .

همبستگي ژنتيكي ناشي از پليوتروپي داراي اهميت است . زيرا اثرات ناشي از پيوستگي ژني و نيز غير مشابه بودن آلل ها ممكن است به دليل كراسينگ اور به تدريج كاهش يابد . همبستگي ژنتيكي در صورتي كه به نحو صحيح برآورد شود اهميت زيادي در برنامه هاي اصلاح نژاد دارد .

همبستگي محيطي بين دو صفت نشان دهنده ميزان اثرات مشترك بين صفات است . به عبارت ديگر همبستگي محيطي شامل اثرات محيطي ژنتيكي غير افزايشي است . همبستگي فنوتيپي از ركورد هاي مربوط به دو صفت كه با يكديگر ارتباط دارند محاسبه مي شود اگر بين دو صفت همبستگي ژنتيكي وجود داشته باشد انتخاب براي يك صفت سبب تغيير در صفت ديگر نيز مي شود .

محقق احمد زماني هرگلاني

زير جمعيت هاي يك كلني 

جمعيت ماده ( زنبورهاي كارگر و ملكه دختري ) داراي زير جمعيت هايي به نام فوق خواهري است . زنبورهاي هر زير جمعيت فوق خواهري فرزندان يك زنبور نر پدر مي باشند . با توجه به اينكه زنبور نر پدر هاپلوئيد است ، لذا احتمال وجود ژنهاي يكسان فرزاندان مختلف مساوي 75 درصد است .

تعداد زير جمعيت ها به نحوه آميزش ملكه به زنبورهاي نر بستگي دارد . اين امكان وجود دارد كه زنبورهاي نر با يك ملكه آميزش كنند خود از يك ملكه حاصل شده باشند در اين حالت ملكه شبيه يك پدر ديپلوئيد است كه فرزاندان نر او به عنوان گامتهايnكروموزومي او محصوب  مي شود . در اين صورت رابطه خويشاوندي بين زير جمعيت ها معادل خواهران تني  است . اگر زنبور نر ، زنبور حاصل از ملكه هاي متفاوت باشد رابطه خويشاوندي بين زير جمعيت ها معادل خواهران ناتني6 (  ) است .

در اين حالت خصوصيات زير جمعيت نيز بدليل تفرق ژني در تخمهاي بارور ( در مرحله ميوز ) تغيير كند .  رابطه خويشاوندي زنبورهاي ماده داخل يك كلني نشان داده شده است . فرض مي شود جمعيت در داخل يك كلني حاصل ملكه هاي توليد كننده زنبور نر متفاوت است و زنبور نر 1  با زنبور نر 2 و 3 رابطه خويشاوندي ندارد و زنبورهاي نر 2 و 3 فرزاندان يك ملكه هستند . در اين حالت رابطه خويشاوندي بين زنبورهاي داخل هر زير جمعيت (  aيا b  يا c) معادل 75 % ( فوق خواهري ) بين زير جمعيت هاي b,c  معادل 5/0 ( خواهران تني ) و بين زير جمعيت a - b  و a - c  معادل 25/0  ( خواهران تني ) مي باشد .

محقق احمد زماني هرگلاني