نحل منفرد: وقتی به اتاق کار مهندس مجید عاکف کارشناس مسئول بخش زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی وارد می شوی مجموعه ای از تجهیزات زنبورداری توجهت را به خود جلب می کند. بی اختیار حس بودن در چادر یک زنبوردار فعال برایت تداعی می شود. در همین فضا گفت و گویی شکل گرفت که در آن ایشان به بیان تاریخچه ی اصلاح نژاد ملکه ی زنبور عسل در کشور ، روش های ساده ی اصلاح نژاد در زنبورستان ها و تشریح برخی فنون مدیریت کلنی های زنبور عسل پرداخت.
نحل منفرد : سلام لطف کنید خودتان را برای خوانندگان ما معرفی کنید.
مجید عاکف : بسم الله الرحمن الرحیم . من عاکف هستم. کارشناس مسئول بخش زنبور عسل یا به عبارتی مسئول زنبور داری استان خراسان. افتخارم این است که یک زنبور دار هستم. از دوران دبیرستان با زنبور آشنا شدم و الآن هم زنبور دار هستم. رشته تحصیلی ام زراعت اصلاح نباتات بوده است. کارشناسی ارشد رشته ی پرورش زنبور عسل را دارم . دوره های اصلاح نژاد زنبورعسل را در خدمت آقای دکتر بنیفل از موسسه تحقیقات آلمان ، گذرانده ام. کا ر اصلی ای که انجام داده ام در رابطه با پرورش ملکه بوده که همکار طرح جامع اصلاح نژاد ملکه بودم که مجری اش آقای دکتر طهماسبی در موسسه تحقیقات و امور دام تهران بودند.
نحل منفرد: این همان طرحی است که در گرگان انجام می شد؟
مجید عاکف : نه این طرح در کرج انجام می شد . ما ده نسل را دنبال کردیم. یعنی تا ده نسل کار پرورش ملکه این پروژه بزرگ کشوری با من بود. سرپرست گروه بودم و با پانزده کارشناس دیگر این کار را انجام می دادیم . آقای دکتر نژادی و سایر همکاران این رکورد ها را آنالیز می کردند.
در اسفند ماه صد کندوی مادری و ده تا بیست ، کندوی پدری به ما می دادند و ما نسل اینها را عوض می کردیم. مثلاً از هر ملکه با همان شماره بیست ، سی تا کپی می زدیم. دخترهای آن ملکه و نرشان را پرورش می دادیم. سالانه حدود دوهزار ملکه جوان با شماره های مشخص مثل همان صد کندوی اولیه تحویل می دادیم. تا اف ده من همکار این پروژه بودم . ما پانزده کارشناس اسفند ماه کار را شروع می کردیم و تا اردیبهشت دو ماه در جنوب کشور بودیم . گروهی که با ما کار می کردند شاید ده سال هیچ وقت سال تحویل خانه نبودند. در بیابان کار می کردیم هرچند بعضی جاها این مسائل دیده نشد و حتی آن کارشناسانی که ده پانزده سال در بیابان کار کردند گمنام هستند .
نحل منفرد: یعنی ایستگاه جفت گیری داشتید؟
مجید عاکف : کار ما در گروه فقط پرورش ملکه بود .
نحل منفرد: تلقیح مصنوعی که انجام نمی دادید؟
مجید عاکف : ما تلقیح مصنوعی نداشتیم. جفت گیری ها آزاد بود. نر را در منطقه غالب می کردیم . بیست تا کندو را نسبت به کندوهای دیگر قوی می کردیم تا اینها آنقدر نر تولید کنند که نرغالب شود . شفیره های نر کندوهای دیگر را هم خراب می کردیم که نری از آن ها متولد نشود. نر به قدری غالب می شد که اگر همسایگانی در منطقه باشند نتوانند تأثیر گذار باشند ، البته کسی هم نبود. این روشی است که در تمام دنیا استفاده می شود. روش دیگری هم هست که به همسایه ها ملکه می دهند تا اگر نری هم تولید شد از نر های خودشان باشد. به این دلیل که در عمل ایزوله درست کردن به حرف ساده است ولی در عمل دچار مشکل خواهد شد.
نحل منفرد: چرا به جزایر نمی رفتید؟
مجید عاکف : جزایر مشکل اقلیمی ، مشکل تدارکات و مسائل دیگری داشتند. یعنی ما می خواهیم زنبور پرورش پیدا کند ولی منابع گیاهی در جزایر کافی نیست. نمی توانیم در آنجا کندو را به آن حد برسانیم. در کار پرورش ملکه نیاز به گرده گل داریم. حتماً این مسئله را شما خودتان می دانید اگر گرده گل کافی نباشد یا حتی دارای پروتئین و چربی کافی نباشد ملکه ی شما بعد از دو یا سه ماه دچار نر زایی خواهد شد و شما پتانسیل لازم را نخواهید داشت.
بحثی که با دوستان درمورد تلقیح مصنوعی داریم نیز همین است. بعضی از دوستان به این دلیل که به تلقیح مصنوعی یک مقدار جلوه دهند می گویند که بیایید صد در صد تلقیح مصنوعی را استفاده کنیم ولی تلقیح مصنوعی برای ملکه های تجاری به هیچ عنوان به درد نخواهد خورد. در حالی که برای اصلاح نژاد خیلی خوب است. یعنی شما یک نسل می توانید تولید کنید ولی در نسل های بعدی حتماً دچار مشکل خواهید شد. بنا بر این ما از روش جفت گیری آزاد استفاده می کردیم. در این پروژه مشاور طرح ، آقای دکتر بنیفیلد هم نظرشان این بود که از جفت گیری آزاد استفاده شود.
در پروژه های دیگری هم کار کرده ام. دو سال در بیروت در رابطه با ایستگاه پرورش ملکه و بانک ژنی که در آنجا داشتند کار کردم و در زمینه تولید ژل رویال ، پرورش ملکه و همچنین اصلاح نژاد تدریس می کردم.
پایان نامه کارشناسی ارشد من در رابطه با مقاوم سازی و روش های ژنتیکی مبارزه با کنه واروآ بود. که در آن سالهایی که من کار می کردم این بحث ، بحث تازه ای بود و هنوز کسی در ایران روی آن کار نکرده بود. مبارزه ژنتیکی با کنه واروآ یعنی شما بدون این که به کندو داروی شیمیایی بدهید زنبورهایتان را به کنه واروآ مقاوم کنید که در این زمینه چندین روش وجود دارد. یکی از روش ها گرومینگ ( grooming ) یا جوریدن هست. رفتار جوریدن در حیوانات و پرندگان دیده می شود که یک موجود موجود دیگر را می جورد و کنه آن موجود را از بین می برد. در زنبورها هم این رفتار دیده می شود برخی زنبورها زنبور دیگر را می جورند . پای کنه را می شکنند پوشش بدن کنه را می شکنند و کنه را به کف کندو می اندازند کنه دیگر نمی تواند بیاید و روی زنبور سوار شود.
نحل منفرد: این رفتار را زنبور های ما دارند؟
مجید عاکف : بله گرومینگ را ما داریم. اما چون این ها رفتار های ژنتیکی و معمولاً عامل آن ژن های مغلوب مغلوب هست ، این ژنها پنهان می شوند. این ژن ها نهفته اند. این ها را باید با روش های ژنتیکی و پرورش ملکه یا حتی تلقیح مصنوعی بروز داد و زیاد کرد و فراوانی آنها را افزایش داد. می شود این رفتار ها را بروز داد. در دنیا الآن ملکه های بهداشتی یا اصطلاحاً "های ژین" (Hygiene Queen ) را تولید می کنند و با قیمت بالاتر می فروشند.
نحل منفرد: از نژادهای مختلف می تواند باشد ؟
مجید عاکف : هر نژادی می شود. اولین کاری که ما کردیم این بود که بگوییم در توده ی موجود در ایران آیا این رفتار اصلاً وجود دارد یا نه؟ همان سؤال شما.
نحل منفرد: که شما می گویید وجود دارد.
مجید عاکف : بله. البته گرومینگ را من کار نکردم. رفتاری را کار کردم که به اش می گویند "آن کپینگ اند ریمووینگ" ( on capping and removing ) این به آن معناست که زمانی که کنه می رود و در سلول مستقر می شود و از خون لارو استفاده می کند در آن زمان زنبور متوجه می شود که کنه رفته و لانه گزینی کرده است.
در مرحله شفیرگی وقتی سر سلول می خواهد بسته شود در آن لحظات آخر کنه وارد آن می شود. بعد از ورود یک مدت بی هوازی است و بعد مرحله فعالیت آن شروع می شود که می خواهد تغذیه کرده و تخم گذاری کند. در این مرحله است که زنبور سر سلول را دوباره خودش باز می کند. یعنی "آن کپ" می کند. مثل در کمپوت باز کردن در سلول را باز می کند و چون اکسیژن وارد و تغییر و تحول ایجاد می شود کنه متوحش می شود و از سلول بیرون می زند و ممکن است گیر گروهی بیافتد که زخمی اش می کنند. با خارج شدن کنه از سلول زنبور دوباره سر سلول را می بندد.
نحل منفرد: شفیره آسیب نمی بیند؟
مجید عاکف : در این مرحله شفیره هنوز شروع به تغذیه نکرده است. می خواهد شروع به تغذیه کند. زنبور کنه را می فرستد بیرون. در سلول را باز می کند و کنه بیرون می زند اگر کنه بیرون رفت که رفت - این مرحله ، مرحله ی اول باز کردن در سلول است - اگر بیرون نرفت یک گروه دیگر نوزادانی را که رویشان کنه مستقر شده است به دندان می گیرند و به بیرون از کندو می اندازند. البته این گروه ، آن گروه قبلی نیستند. گروه قبلی یک ژنو تایپ مخصوص به خود را دارند و گروه قلیلی هم هستند که این کار را انجام می دهند.
نحل منفرد: خود نوزاد را با کنه به بیرون می اندازند؟
مجید عاکف : بله ، دو نفر در نیا خیلی روی این موضوع کار کرده اند یکی خانم اس وی واگ از آمریکا و یکی آقای بوکینگ از آلمان. آقای بوکینگ با ما همکاری نکرد و جواب ایمیل های ما را نداد ولی این خانم آمریکایی مقالاتش را در اختیار ما قرار داد و بعد نتیجه تحقیق ما را خواست. نکته جالب در بررسی مقالات اینجاست که زمانی که شما یک کنه داخل سلول داشته باشید یعنی جمعیت کنه ها کم باشد ، این کار صورت نمی گیرد. زمانی که سه کنه یا بیشتر روی بدن لارو باشد باز هم این کار صورت نمی گیرد. تنها زمانی صورت می گیرد که شما دو عدد کنه روی لارو داشته باشید. این خیلی جالب است. یعنی آثار خلقت را انسان در این جا می بیند. موجودی که هوش ندارد و می گویند بی هوش است و از قدرت ادراک برخوردار نیست رفتار غریضی اینجوری را انجام می دهد. دلیلش خیلی روشن است. زمانی که یک کنه است حیوان می گوید این با یک کنه به لارو من آسیب نمی زند. پس بگذار کنه هم باشد عیبی ندارد. این هم در کنار من زندگی کند.
نحل منفرد: پس به خودش زحمت اضافی نمی دهد.
مجید عاکف : بله، نیاز نیست زحمت اضافه بکشد یا لاروش را حذف کند. زمانی که دو تا است صدمه می زند و زنبور می تواند مبارزه کند یعنی قدرت مبارزه دارد و قدرتی که در اختیار دارد مثمر ثمر است. در سلول را باز می کند. اگرنرفت لارو را بیرون می اندازد و کنه را حذف می کند. اما چرا وقتی سه تا است این کار را انجام نمی د هد؟ در آنجا می گوید آنقدر آلودگی بالا است که من باید همه نوزادان را حذف کنم و باز هنوز کنه روی بدن خود من و بقیه خواهرانم موجود است. بنا بر این کارم بیهوده است. این جا رفتار دیگری را انجام می دهد در این جا ما رفتاری داریم به نام ترک کندو یا ابسکندینگ (Absconding ) تمام نوزادان را در کندو باقی می گذارد و به شکل بچه زنبور کندویش را ترک کرده و به شکل خوشه روی درخت می آید. زنبورداری که اطلاع یا علم کافی ندارد فکر می کند زنبور بچه داده است. مراجعه می کند و می گوید آقای مهندس زنبور های من بچه داده اند در صورتی که فصل بچه دهی نیست وسط تابستان است. زنبور نه شاخون دارد نه اثری از شاخون دیده می شود. رفته روی درخت. هی می ریزم در کندو و دوباره به روی درخت بر می گردد. در این جا زنبوردار باید بداند این دارد از عامل آفت فرار می کند زنبور می داند چه کار می کند ولی زنبوردار علمش ناقص است و دوباره زنبور را بر می گرداند به مرکز آلودگی. اگر یک کندوی دیگر بگیرد و موم برایش گرفته و شان برایش بگذارد زنبور ماندگار می شود. ولی به کندوی خودش باز نمی گردد زیرا مملو از آلودگی است .
نحل منفرد: آقای مهندس چند درصد از زنبور های موجود در ایران این رفتار را دارند ؟
مجید عاکف : کدام رفتار؟
نحل منفرد: همین مثلاً رفتار جوریدن یا بازکردن و ... .
مجید عاکف : در این باره تحقیقات متعددی صورت گرفته. چند درصد را نمی دانم ولی وجود دارد ما نمی توانیم بگوییم چند درصد در بعضی مناطق بیشتر وجود دارد در بعضی مناطق کمتر وجود دارد. ولی وجود دارد و چون وجود دارد شما می توانید این رفتار را تکثیر کنید.
نحل منفرد: یعنی آن را در یک نژاد بارز کنیم؟
مجید عاکف : بله آن را می توانید نشان بدهید به دیگران الآن در ایستگاه های پرورش ملکه ما این کار به عنوان یک خط و صفت دارد پیگیری می شود این که شما گفتید گرگان ، گرگان دارد همین کار را انجام می دهد ما هم در ایستگاه پرورش ملکه خودمان داریم عیناً همین کار را انجام می دهیم.
نحل منفرد: در خراسان ؟
مجید عاکف : بله ، یعنی این صفت را داریم بارز می کنیم یعنی ملکه ای به دست پرورش دهنده ملکه می دهیم که دیگر احتیاج به دارو ندارد و زنبور خود به خود آفت را از بین می برد. نکته جالب اینجاست مثلاً در ایستگاه گرگان که همکاران ما ملکه پرورش می دهند زنبوردار می گوید شما می گویید این ملکه با کنه مبارزه می کند ولی کندو های من کنه دارد من کنه را می بینم . ما می گوییم بله شما باید کنه را ببینید ما نمی گوییم شما نباید کنه را ببینید ولی کنه به شما ضرر نمی رساند.
نحل منفرد: یعنی زندگی مسالمت آمیز با زنبور دارد؟
مجید عاکف : بله ، کنه وجود دارد و در یک حدی هست ولی آیا به شما ضرر می رساند؟می گوید خیر.حالا این رفتار به نام رفتار باز کردن در سلولها و خارج کردن لارو های آلوده در چه زمان انجام می شود؟ زمانی که فقط دو عدد کنه وجود داشته باشد. یعنی زمانی که با این رفتارش بتواند آن آفت یا بیماری را از کندویش حذف کند آن را بروز می دهد. این رفتار در رابطه با بیماری لوک آمریکایی هم هست. علت این که من در پایان نامه کارشناسی ارشدم روی این رفتار کار کردم همین بود. من می توانستم گرومینگ را بگیرم. جوریدن فقط در رابطه با کنه است ولی رفتار باز کردن درب سلول و لارو آلوده به کنه ، بیماری یا باکتری در رابطه با بیماری هایی نظیز لوک هم رخ می دهد. یعنی شما کندو را به لوک آلوده می کنید زنبوری که این رفتار را دارد لارو آلوده را بیرون می اندازد و آلودگی را به سطح پایینی می رساند. به همین دلیل هم به این رفتار ها رفتارهای بهداشتی می گویند. چون کندو را در یک سطحی از پاکیزه گی نگه می دارد. در آلودگی به لوک یا چالک برود (Chalkbrood نوزادان گچی) و یک سری بیماری ها این رفتار را از خودش بروز می دهد و می تواند کندو را در یک سطحی از آلودگی کمتر نگه دارد. الآن در ایستگاه پرورش ملکه روی این موضوع کار می شود و نسل مقاوم هم بوجود آورده ایم البته گفتم که این صفات ، صفات مغلوب ، مغلوب است و در دنیا هم خیلی رویش کار شده است. در ایران اولین بار من در پایان نامه ام گفتم که این رفتار در توده موجود در ایران نیز وجود دارد. یعنی می توانید این صفت را در زنبورهای ما پیدا کنید و افزایش بدهید.
راه کار هم ارائه دادیم که این کار را زنبور دارها چطور انجام دهند. من در کنگره کنه شناسی در دانشگاه رازی ارائه مقاله دادم که شبکه چهار هم آن را پخش کرد و مورد استقبال زنبور داران قرار گرفت چون من راهکار ارائه داده بودم. الآن هم در ایستگاه های پرورش ملکه این کار را انجام می دهند. یک قسمت از شان را انتخاب می کنند و بوسیله ازت یا سوزن شفیره های زنبور را در آن قسمت از بین می برند. دوباره شان را در اختیارش قرار می دهند . اگر در مورد بیش از نود درصد از این شفیره های مرده رفتار برداشتن درب سلول و خارج کردن نوزاد ها را ظرف بیست و چهار یا چهل و هشت ساعت بروز دهد این کندو دارای این صفت هست. از چنین زنبوری در نسل های پی در پی ملکه می گیرند و بعد از سه یا چهار نسل می توانند نسل مقاوم را بوجود آورند.
نحل منفرد: خب گفتید: کسانی که می خواهند در بنه خودشان اصلاح نژاد بکنند رفتار بهداشتی را هم می توانند رصد بکنند .می شود در این مورد کمی توضیح دهید؟ آیا این کار ساده است؟
مجید عاکف : بله خیلی ساده است. زنبوردار هیچ چیز نداشته باشد می آید زنبورهای خوبش را که صفات دیگرش خوب است از روی صفات دیگر انتخاب می کند. شما می بینید یک کندو عسلش خوب است. بچه دهیش خوب است. یا موارد دیگر. بعد در فصلی که شفیره دارید کادر مشخصی مثلاً ده در ده یا پنج در پنج را روی شفیره ها در نظر می گیرید و می روید یک سوزن ریز بر می دارید. کوچک ترین سایز سوزن را انتخاب کنید. شروع می کنید سر سلول ها را سوزن زدن و شفیره ها را کشتن. باید مراقب باشید هیچ سلولی از چشم نیافتد. هر چه رد کنید خطایتان زیاد می شود تمام شفیره ها را سوزن سوزن می کنید. درست شد؟ بالای کادر هم یک پونز می زنیم و این را داخل کندو می گذاریم. چهل و هشت ساعت بعد می رویم نگاه می کنیم. ببینیم که چقدر از اینها را خالی کرده است. یک زنبور می بینیم نصفش را خالی کرده است. به درد نمی خورد یک زنبور بیست تایش را خالی کرده است. این به درد کار نمی خورد. یکی همه اش را خالی کرده است. این می شود زنبور خوب. این می شود زنبوری که رفتار بهداشتی بالایی دارد. این زنبور را انتخاب می کنید و سال بعد ، از آن ملکه می گیرید در دخترانش هم همین کار را می کنید بعد از سه سال شما زنبور هایی را دارید که همه ی سلول ها را خالی می کنند.
ما در کار های تحقیقاتی همین کار را با ازت انجام می دهیم . چرا؟ علت دارد. برای این که شما وقتی سوزن می زنید خون زنبور از آن سوراخ بیرون می زند زنبور هم متوجه می شود. علاوه بر آن سلول سوراخ شده است ممکن است زنبوری که غیر از های جین باشد و این ژن ها را در بدنش نداشته باشد بیاید سر این را بردارد فضولی کند بگوید این زنبور خون زده است. پولک سر سلولش چرا سوراخ است. ما به خاطر این که این احتمال را کم کنیم و زودتر به نتیجه برسیم می آییم یک سیلندرهایی مثل قوطی های کنسرو لوبیا که سر و ته آن باز باشد را بر می داریم. روی شفیره قرار می دهیم .صدو شصت عدد سلول در این دایره قرار می گیرد. یک ملاقه از ازتی را که در گاوداری ها برای رنگ بری استفاده می کنند می ریزیم در قوطی . خیلی سوزنده است. با یک ملاقه ازت این قوطی یخ می زند. کاملاً ازت با برودت منهای صدو هشتاد درجه می جوشد و بخار می شود .
نحل منفرد: یعنی داخل این استوانه می ریزید؟
مجید عاکف : بله داخل قوطی می ریزیم. سر این سیلندر رفته است داخل موم شان شفیره ها و داخل آن سیصد میلی گرم ازت مایع می ریزیم. ممکن است از کناره هایش نشتی هم بدهد. ولی سعی می کنیم اینقدر این را داخل شفیره فرو کنیم که نشتی ندهد. ازت بخار می شود و همزمان منهای صدو هشتاد تا دویست درجه زیر صفر برودت ایجاد می کند. جوری که شفیره شما مثل استخوان صفت می شود یخ می زند و تمام شفیره ها می میرند .
نحل منفرد: درش خراب نمی شود؟
مجید عاکف : نخیر شما روی درش ازت ریخته اید و ازت هم بخار شده است ؟ رویش خراب نمی شود. این را یکی دو ساعت درون طبق بالای زنبور نگه می داریم تا گرم بشود و دوباره شفیره های مرده نرم بشوند. در تابستان بعد از دو ساعت یخ هایش باز می شود. وقتی یخ هایش باز شد در اختیار زنبور می گذاریم زنبور اصلاً متوجه نمی شود که این مرده است. چون رویش ازت ریخته اند. ازت نه بو دارد و نه چیزی. این را در اختیارش می گذاریم. بعد از چهل و هشت ساعت آن را بر می داریم و نگاه می کنیم. می بینیم زنبور درهایش را برداشته است یعنی فهمیده است زنبور مرده است. آنهایی که فهمیده اند زنبور مرده است می توانند بفهمند دو عدد کنه هم وجود دارد. این زنبورها را انتخاب می کنیم. سه سال که این زنبورها را انتخاب کنیم زنبور ضد کنه درست کرده ایم. دیگر زنبورشما احتیاج به هیچ دارویی نخواهد داشت. کاری که ما در ایستگاه هایمان می کنیم هم همین کار است.
نحل منفرد: یعنی بعد از سه نسل می توانند مطمئن شوند که این به عنوان یک صفت بارز در این زنبور وجود دارد؟
مجید عاکف : بله و بعد هم باید دائم کنترل کنیم یعنی هر سال این تست انجام گیرد. باز از بین ملکه های موجود بهترین ها انتخاب شوند. کار به جایی می رسد که کندو های شما دیگر احتیاجی به کنه کش یا آنتی بیوتیک ندارند.
نحل منفرد: اجازه بدهید حالا که کامل وارد بحث شده ایم من سؤال اصلی خودم را که حرف بسیاری از زنبوردارها است بپرسم. چون گاهی نمی توانند حرفشان را خیلی علمی بیان کنند بنده هم همینطور هستم. سؤال این است که: یکی از اصلی ترین مشکلات زنبورداری ما در ایران نژاد زنبور عسل است. خب بعد از انقلاب واردات ملکه ممنوع شده است. تقریبا ملکه ای وارد نمی شود و از طرفی قرار بود با تکیه به کارشناسان داخلی نژاد زنبور عسل ما اصلاح شود زنبوردارها خاطرات خوشی را درباره ملکه های وارداتی قبل از انقلاب نقل می کنند. می گویند اولاً نژاد زنبور خودمان که قبل از انقلاب از بین رفت دوماً ما از نعمت ملکه های وارداتی هم محروم شدیم اما از آن طرف کار کارشناسان داخلی هم به نتیجه ملموسی نرسید. یعنی ما هیچ وقت از کارشناسان داخلی ملکه هایی مشابه ملکه های خارجی آن زمان تحویل نگرفتیم که بازده عملکردشان بالا باشد. بنابر این فایده این اصلاح نژاد و این همه کار مطالعاتی چیست؟ اگر این همه هزینه برایش انجام می گیرد چرا ما به آن نتایج نمی رسیم؟ آیا بهتر نبود یک نژاد را انتخاب می کردند و همه آن را از خارج می آوردند و کل نژاد زنبور را در ایران تغییر می دادند. بعد روی آن مراقبت می کردند که خصوصیات مثبتش از بین نرود و ما اینقدر با زنبور کم بازده درگیر نبودیم؟
مجید عاکف : سؤالی که شما پرسیدید سؤالی اساسی است . با مجلات یا صدا و سیما هم که مصاحبه می کنیم این سؤال را می پرسند. ابتدا من مسئله ای را بگویم که همه جا گفته ام. زمانی که من داشتم در زمان تدوین پایان نامه کارشناسی ارشدم یک دوره ژنتیک را با آقای بنیفیلد که از مشاهیر اصلاح نژاد زنبور عسل در دنیا است - در اینترنت جستجو کنید کاسپار بنیفیلد (Kaspar Bienefeld )مقالات و رفرنس های علمی زیادی از وی می یابید. ایشان یکی از کسانی است که در کار اصلاح نژاد در دنیا مطرح است و در موسسه ی تحقیقات آلمان هستند، زنبوردارهای سرآمد اصفهانی اجازه گرفتند بیایند و از آقای دکتر راه حل بگیرند. سؤال شما را من از زبان آقای بنیفیلد مسئول بخش ژنتیک اصلاح نژاد آلمان غربی جواب می دهم. اجازه هم نمی دادند ، چون می گفتند کلاس درس است ولی دوساعت آمدند و گفتند آقای دکتر ما می خواهیم ملکه وارد کنیم ولی دولت ما اجازه نمی دهد. نظر شما چیست؟ آیا واردات ملکه به نفع ما نیست؟ این آقای دکتر حرف بسیار جالبی زد. ایشان به زبان انگلیسی صحبت می کردند و گفتند: اگر من یک تاجر بودم و من را دعوت کرده بودید حتماً می گفتم بیایید از کشور آلمان ملکه های کارنیکا را که خیلی دوست دارید و پر محصول هستند و در دنیا نتیجه داده اند را ما به شما بدهیم ، وارد کنید. هر سال ملکه از آلمان وارد کنید. اما من اینجا یک معلم هستم و به عنوان یک معلم آمده ام به ایران. به شما یک چیز می گویم ، کاری که کشور مصر کرد شما انجام ندهید. مصر یک نژاد بومی داشت و بی حد و حساب ملکه وارد کرد.
نحل منفرد: کاری که ما قبل از انقلاب کردیم!
مجید عاکف : بله ، کاری که ما قبل از انقلاب کردیم. بی حد و حصر این کار را انجام داد. توده ی ژنی خودش را به کلی از بین برد. دیگر اثری از توده ی آفریقایی یا سوری که داشتند باقی نماند و دچار مشکل شدند. الآن ملکه های وارداتی به آنجا جواب نمی دهد. نمی توانند با اینها کار کنند و آنچه که داشته اند را نیز از دست داده اند. گفتند : نظر من این است که شما آپیس ملیفرا مدا را دارید. البته این را هم با نظر کلی می گفت که دارید. ایشان حدود ده هزارتا از نجف آباد ، اصفهان ، شمال ، تهران و کاشان نمونه زنبور عسل ما را برد آلمان. یک سری آزمایشات مرفولوژیک(ریخت شناسی) انجام دادند. بعد از چهار ماه جواب آمد که هنوز توده ژنی شما باقی است ، یعنی مدا هنوز وجود دارد .
نحل منفرد: چه سالی این آزمایشات را انجام دادند؟
مجید عاکف : فکر می کنم سالهایی که ایشان در ایران بودند سالهای 80-79 بود. از آقای دکتر طهماسبی بپرسید دقیق تر می دانند. جهت اطلاع شما و سایر زنبوردارها این را می گویم: کسانی که با علم ژنتیک آشنا هستند آپیس ملی فرا مدا نزدیک به نژاد قفقازی و نژاد کارنیکا است. یعنی اگر روی آن کار بشود نژاد ما حرف برای گفتن دارد. می تواند شانه به شانه ی آنها راه برود ولی باید رویش کارهای اصلاح نژادی انجام شود.
نحل منفرد: آسیبی که دیده است چقدر است؟
مجید عاکف : آسیب دیده است ولی هنوز موجود است. یعنی امکان زیست آن هنوز هست. هنوز صفاتش بارز و مشخص است.
نحل منفرد: چند درصد؟یعنی زنبورهای من چند درصد خصوصیات مدا را دارند؟
مجید عاکف : زنبوری که دست شماست یک توده مخلوط است ولی این صفات را شما باید بارز کنید. مشخص کنید.
نحل منفرد: یعنی هنوز می شود خالصش کرد؟
مجید عاکف : بله ، اعتقاد اصلاح نژاد بر این است که می شود بر روی این کار کرد. حالا خالص کردن نژاد بحث دیگری است. روی پتانسیل های ژنتیکی این می شود کار کرد. اما نکته دیگر در اینجاست که ملکه ای را که از جای دیگر وارد می کنید آیا اطمینان دارید در این شرایط آب و هوایی به شما جواب دهد؟ سؤال من این است.
من بیروت بودم. نژادی که داشتند آپیس ملیفرا سوریکا بود. بسیار پر نیش و از نژاد های آفریقایی هم هست. بسیار پر نیش است. یعنی شما با لباس های معمولی نمی توانستید با زنبور کار کنید باید گتر می بستید. لباس های با توری فلزی می پوشیدید. که مبادا باد بوزد و خدای ناکرده یک لحظه تور به صورتتان بچسبد. لباس باید دستکش داشته و نفوذ ناپذیر می بود. اگر ذره ای روزنه پیدا می کرد صد در صد زنبور شمای زنبور دار را می کشت. در کندو را که باز می کردید کلاهتان از نیش زنبور سیاه می شد .
نحل منفرد: تجاری با این زنبور کار می کنند؟
مجید عاکف : به عبارتی بله ، تجاری کار می کنند. زمانی که ما آنجا کار می کردیم خیلی سؤال برای ما بود . اینها عاشق این بودند که از ایران برای شان ملکه برود و از این ناراحت بودند که این امکان وجود ندارد. ما با آقای سید مهدی ترحینی رئیس اتحادیه زنبوردارها در جنوب لبنان بازدیدی از زنبورستان های مختلف داشتیم. یک روز ایشان من را به منزلشان دعوت کرد. دیدم که ایشان با یک لباس آستین کوتاه و لباس راحتی گفت که بیایید برویم تا به شما یک زنبور نشان بدهم. من پرسیدم اینجوری؟! گفتند بله تعجب کردی؟ ما با ترس و لرز رفتیم و در کندو را باز کرد. دیدیم یک نژاد ایتالیایی ایشان دارد. مثل مورچه . زنبور نه بلند می شد نه آزاری داشت. گفتم: آقا سید شما که این را دارید چرا ازش استفاده نمی کنید؟ گفت شما بگویید. شما مهندس هستید. گفتم لابد محصول نمی دهد. گفت بله ایتالیایی است نیش نمی زند ولی در اینجا نمی تواند به ما محصول دهد کار نمی کند راندمان تولیدش پایین است. آن زنبور پر نیش اینجا راندمان تولیدش بالاست.
مجید عاکف : حالا من این مسئله ای است که خیلی برایم مشهود است. کارنیکا را مگر در کشور وارد نکردند؟چرا همه از کارنیکا استفاده نمی کنند؟خود من در زنبورستانم کارنیکا را دارم. با زنبورهای خودم قابل مقایسه نیست .
نحل منفرد: پس توصیفاتی که از ملکه های قبل از انقلاب می کنند که زنبور سه طبقه و چهار طبقه می شده است چیست؟
مجید عاکف : حالا خدمتتان عرض می کنم . قبل از انقلاب ما چند سال پیش بوده است؟
نحل منفرد: سی و چند سال پیش.
مجید عاکف : آیا مراتع سی و چند سال پیش را با الآن قابل قیاس می دانید؟
نحل منفرد: خیر
مجید عاکف : این یک عامل اصلی ، مراتع ما خراب شده است. دو ، در آن زمان چه چیز وارد می کردند؟ آیا کارنیکا وارد می کردند؟خیر هیبرید وارد می کردند هیبرید نژاد نیست. هیبرید است اسمش. هیبرید مید نایت وارد می کردند و هیبرید استار لاین وارد می کردند. این هیبرید ها برگزیده دو تا نژاد هستند و فرمول خاص دارند هیچ کس نمی تواند مید نایت را تولید کند. شاید 60 سال از تولید مید نایت می گذرد. فرمول ژنتیکش هنوز در اختیار خود میدنایت و امریکایی ها است. کسی نتوانسته بهش دست پیدا کند. آمدند نژاد قفقازی ، آپیس ملیفرا کوکازیکا را با آپیس ملیفرا کارنیکا با فرمولهای ژنتیکی خاص تلاقی داده اند شده است میدنایت. میدنایت فقط مال آمریکاست و هیبرید است.
هیبرید یعنی چه؟شما گوجه فرنگی را دیده اید بذر های هیبرید گوجه فرنگی و خیار می آید. گوجه فرنگی بسیار درشت و با مزه ، فوق العاده خوب. کشاورز می گوید خیلی خوب است. این را بذرش را رفتم کیلویی فلان مقدار خریدم حالا سال دیگر ازش بذر می گیرم. بذرش را که می گیرد و می کارد گوجه فرنگی ترشی بدست می آید. گوجه فرنگی ریز. میدنایت هم همین است. همان ها را من خودم داشتم از هاروارد و پسران از طریق شرکت گرده افشان و سایرین می آمد. همان موقع من زنبور دار و محصل بودم. ما می گرفتیم بیست تا سی تا سهمیه ما می شد. بله تا زمانی که خود ملکه بود من خودم نود کیلو صد کیلو عسل می گرفتم. دختر های آن بسیار پر نیش می شدند و آن عسل ها را به ما نمی دادند.
نحل منفرد: و نژاد را هم خراب می کردند.
مجید عاکف : بله ، عسل هم به ما نمی دادند. اون هیبرید ها که آن مشکل را دارد. هر سال باید دست گدایی دراز کنید و بگویید آقا به ما بده. بروید ارز این مملکت را بدهید و بخرید و هر ساله هیبرید وارد کنید. علاوه بر این ، ژن این ملکه ها روی نژاد اصلی خودتان تاثیر گذار است. همان طور که تأثیر گذاشته اند. یکی از علت هایی که تولید نژاد زنبور خود ما هم کم شده ، تأثیر آنها است. این را هم می توان یکی از عامل ها قرار داد.
همین حالا رفته اند میدنایت آورده اند. اگر بخواهید من زنبوردارهای که آورده اند را اسم می برم. آقای ایکس ، وای ، زد . در شمال سه چهار نفر در استان های غربی یکی دو نفر مشخصات کامل این ها هست. می گویند ما ملکه کارنیکا به شما می دهیم. من هم از اینها گرفته ام . گاهی کارهای تجاری می کنند. ما گفتیم بیایید در کشور جلوی اینها را بگیرید. یک کمیته ای تشکیل بدهید که زنبوردار ، بنده خدا از این راه متضرر نشود. مراتع ما خراب و چیزی برای زنبوردار ندارد. یک عده هم آمده اند به عنوان کار و تجارت یک چیزهایی را می دهند که واقعیت علمی ندارد. کارنیکایی که معلوم نیست چند درصد خون کارنیکا دارد و چی هست بر می دارند و وارد کشور می کنند. بعد در این آب و هوا جواب نمی دهد. کدام یک از آنها جواب گرفته اند؟ تولیدشان چه میزان است؟ اگر تولیدشان خوب است چرا در زنبورستانهای مردم ما این تولید را نداریم؟ می گویند که این مقدار تولید دارد ، اما زمانی که از دست خودشان خارج می شود نتیجه چیز دیگری است. در دست خودشان ممکن است نمایشی هم نشان دهند. من هم بلدم کندوی نمایشی درست کنم پس به چه دلیل این زنبور وقتی وارد زنبورستان من می شود آن عسل را نمی آورد؟
نحل منفرد: آقای مهندس حرف شما درست اما آیا این سی و پنج سال که گذشته است فرصت مناسبی نبود که ما در این تحقیقات به یک نتیجه ملموس برسیم؟
مجید عاکف : چرا فرصت مناسبی بوده است اما من اگر بخواهم معضلات کار را بگویم ، شاید چیزهایی باشد که آنکس که بیشتر می داند غم بیشتری دارد و نمی تواند باز گو کند که چه گذشته است. آیا ما در همانجا هم راه را درست رفتیم یا خیر ؟
نحل منفرد: آیا فکر نمی کنید بخش خصوصی گزینه بهتری بود برای این که این کار را به سرانجام برساند؟
مجید عاکف : ببینید کارهای اصلاح نژادی را کلاً باید بخش دولتی انجام دهد به این دلیل که مقرون به صرفه نیست. هزینه ها را نمی توانند تأمین کنند. وقتی شما ده سال چیزی را پیگیری می کنید و بعد ممکن است به نتیجه برسد یا نرسد بنده زنبوردار و تاجر نمی آیم این کار را انجام بدهم که ده سال پول خرج کنم آیا بشود آیا نشود. پولم را می روم در جایی سرمایه گذاری می کنم که حتماً بشود ، اگر هم نشود ضرر ندهد و پولم هیچ نشود.
نحل منفرد: آقای مهندس یکی از زنبوردارها شهرضا شاید بشناسیدشان. ایشان می گفتند که به موازات جهاد ایشان هم شخصاً ایستگاه اصلاح نژاد ملکه احداث کرده و به نتایج خوبی هم رسیده بودند. این نتایج را من سالها بعد در زنبورستانشان دیدم. عملکرد زنبورهای شان با سایر زنبورها کاملاً متفاوت بود. منتها مشکل شان این بود که می گفتند: من وقتی که ملکه را تولید می کردم جهادی ها هم با امکانات دولتی ملکه تولید می کردند و ارزان تر می فروختند. به این ترتیب من را از دور خارج کردند و نتوانستم این کار را ادامه بدهم. گلایه شان این بود که اگر به من فرصت داده می شد من می توانستم نتایج بهتری بگیرم چون من اینکاره بودم. راست هم می گفت چون برای یک زنبوردار ماندن در شرایط گرمای جنوب دور از خانواده خیلی طاقت فرسا نیست. چون کارش این است. اما برای یک کارشناس خیلی دشوار است. من نمی دانم حالا به هر حال این توقع در زنبورادارهای ما هست که ملکه مناسب در اختیار داشته باشند.
مجید عاکف : ببینید حرفشان درست است و ما قبول داریم. ولی آیا خود شما به عنوان یک زنبوردار اگر بدانید ملکه ای را به شما می دهد که مثلاً متوسط تولیدش پنج کیلو بالاتر از زنبورستان شما هست. آیا شما شب نمی روید جلوی خانه این آقا بخوابید و ملکه ازش بخرید ؟ آیا به دو برابر قیمت ملکه از ایشان نخواهید خرید ؟
نحل منفرد: بله
مجید عاکف : پس این حرف ایشان چیست؟ من اگر به ملکه ای برسم که تولیدش پنج کیلو بالاتر باشد و بدانم این ملکه کار می کند حاضرم تا چهار سال ملکه رایگان به زنبوردار بدهم ولی سال چهارم نه تنها رایگان نمی دهم بلکه به چند برابر قیمت به زنبوردار می فروشم. زنبوردار هم خواهد خرید باز هم کم خواهم آورد و در خانه من صف خواهند کشید. برای این که منافع اقتصادی برای من خواهد داشت. پس من حرف ایشان را قبول ندارم بنابر این اگر می توانسته تولید کند باید مجانی می داد تا رقابت بوجود بیاورد.
نحل منفرد: با بضاعت یک زنبوردار نمی توانست این کار را انجام دهد!
مجید عاکف : حالا اگر مجانی هم نه به همان قیمت مناسب باید عرضه می کرد بالاخره...
نحل منفرد: چند سالی عرضه کرده بود.
مجید عاکف : در صورتی که موفق می بود اگر گران تر از جهاد هم می فروخت صد در صد مشتری می داشت. چون تولید کم بود. ما حتی الآن در رابطه با ملکه با معضل روبرو هستیم. خود من به عنوان زنبوردار دنبال ملکه می گردم. ولی متأسفانه جو تبلیغاتی در مملکت بوجود آورده اند. شما حساب کنید یک ملکه را چهار میلیون تومان فروخته اند. آیا این به لحاظ علمی عقلانی است؟مگر این ملکه چه کار می خواهد کند؟ نتیجه کار این ملکه چه بوده است؟بروید از کسانی که خریده اند بپرسید. من شاهد عینی از خود اصفهان دارم که ملکه چهار میلیونی خریده اند و آمده اند شکایتش را به من می کنند. می گویند آقای مهندس چه کار کنیم. من می گویم شما عقل داشتید چرا رفتید این را خریدید. بهترین ها در دستان خود شماست. این را من نمی گویم بزرگترین متخصصین اصلاح نژاد می گویند. می گویند: بهترین ملکه ها در زنبورستان های خود شما یافت می شود. به شرطی که این گنج نهفته را بروید پیدا کنید. حکایت آن کشاورز است که به فرزندانش گفت گنج من در زمین است و زمین را شخم زدند و از هر یک خوشه هزار خوشه محصول برداشت کردند. این تلاش می خواهد. انتخاب می خواهد. باید از زنبور شناخت داشته باشید. از این روش های مدرن استفاده کنید. اگر می دانید در جایی ملکه خوبی از همین توده داخلی هست اشکالی ندارد بروید بگیرید بیاورید بعد خواهید دید که چقدر رشد خواهد داشت. الآن ایستگاه پرورش ملکه گرگان چه کار کرده است در اف 5 دارد حرکت می کند. زنبوردارها بروند و ببینند ولی جو درست نکنند. من نمی خواهم برای گرگان تبلیغ کنم ، ولی شما بروید بگیرید اگر این زنبور دارو خواست! به دارو احتیاجی ندارد و محصولش نیز بالاست ولی برای گرگان بالاست در همدان ممکن است جواب ندهد.
نحل منفرد: اصفهانی ها هم همین را می گفتند می گفتند در اصفهان آوردیم و جواب نداد.
نحل منفرد: فکر می کنم گران تر باشد.
مجید عاکف : سه ساعت تئوری منظور من است. تلقیح مصنوعی دوساعت تئوری دارد. در تمام دنیا می آیند عملی پای دستگاه تلقیح مصنوعی آن را می گویند. بعد می گویند بیا بنشین پشت این دستگاه و عملی یاد بگیر. این یک کار آزمایشگاهی است. شما بروید در دانشگاه هم از این کارها الی ماشاء الله زیاد است. حالا کارهای سلولی وخیلی سخت تر از این هم وجود دارد. این که با بینو کولار انجام می گیرد. یعنی زیر میکروسکوپ هم نیست زیر دستگاه هایی است که با آن حشره را نگاه می کنیم. کار میکروسکوپی هم نیست که بخواهی با میکروسکوپ الکترونیک قطعه ای را جدا کنی. کار خیلی ساده تر از آنهاست. بعد هم سیستم های مانیتور دار آمده است. یعنی در صفحه مانیتور شما شیء را بزرگ می بینید. حتی در میکروسکوپ هم لازم نیست نگاه کنی در صفحه مانیتور هم می شود آن را دید.
نحل منفرد: شما اصلاً تلقیح مصنوعی را در کار اصلاح نژاد مفید می دانید؟
مجید عاکف : تلقیح مصنوعی یکی از کارهای اصلی اصلاح نژاد است. یکی از کارهایی که شما می خواهید از نرهای منتخبتان اسپرم بگیرید چون با ژن ها کار می کنید باید از این روش استفاده کنید. ما یک مشکلی که داریم این است که متأسفانه کسانی که در ایران متخصص ژنتیک هستند وارد وادی زنبور عسل نمی شوند. چون منافع آنچنانی برایشان ندارد. در وادی گوسفند و گاو کار می کنند اما در این وادی کار نمی کنند.
نحل منفرد: شما چرا همان موقع که ایستگاه جفت گیری راه اندازی کرده بودید با تلقیح مصنوعی کار را انجام نمی دادید؟
مجید عاکف : زیرا تلقیح مصنوعی راندمانش کم است و در پروژه هم بوده است که تلقیح مصنوعی انجام بگیرد اخیراً هم کار می کنند اما آن وقت انجام نمی شد.
نحل منفرد: تکنولوژی آن نبود یا توان انجام آن ؟
مجید عاکف : ما در آن زمان وسایل و افراد متخصص کم داشتیم. از طرفی تلقیح مصنوعی جواب گوی این که بخواهیم بیشتر از یکی دو نسل را بگیریم نیست. ما می خواستیم ملکه هایی تولید کنیم که میزان تولید عسلش را در صحرای مشابه زنبوردار داشته باشیم. ولی در کار اصلاح ضروری است که ازتلقیح استفاده بشود.
نحل منفرد: آن زنبوری که تلقیح مصنوعی می شود قاعدتاً خودش راندمان بالایی ندارد ولی باید از آن نسل گرفت چون نژاد خالصی دارد.
مجید عاکف : بله خالص می شود و از دخترهایش می توانند نسل بگیرند. این کار شیوه های مختلف دارد همان زمانی که آقای بنیفیلد آمده بود اگر یکسری تصمیم های درست تری گرفته می شد ...
نحل منفرد: می گویند: ایشان از تصمیمات مدیریتی اتخاذ شده رنجیده و رفته. این حرف را میزنند حالا نمی دانم چقدر درست باشد!؟
مجید عاکف : حالا من نمی توانم خیلی مسائل را این جا عنوان کنم. ولی اگر همان زمان تصمیم گیری بهتری می شد الآن دیگر این حرف نبود که سی سال تحقیق دارد انجام می گیرد و به نتیجه نرسیده ایم. ما می توانستیم این کاررا بدهیم به یک خارجی و ناظر ایرانی باشد. نظارت کند. برنامه اصلاحی داشته باشیم و بدانیم از نقطه آ حرکت کردیم و به نقطه ب رسیدیم. همان طوری که سایر نقاط دنیا رسیدند آن موقع می توانستیم حتی همین ملکه را به عنوان مدا بفروشیم. چطور روس ها می توانند نژاد قفقازی شان را بفروشند آلمانها و اتریشی ها می توانند کارنیکای خود را بفروشند ما هم می توانستیم مدا را بفروشیم. هم تراز اینها مدا می تواند کار کند. یکی دو صفت نامطلوب دارد که می شود آنها را اصلاح کرد. یک مقداری پر نیش است ولی تولید عسلش در مناطق ایران بسیار خوب است مقاوم نسبت به آفات و بیماری ها هم هست.
نحل منفرد: آقای مهندس من به عنوان یک زنبور دار اگر بیایم و فقط با استفاده از پایه مادری در زنبورستان خودم اصلاح نژاد کنم یعنی ملکه هایی را که می بینم کلنی هایشان پربازده هستند و خصوصیات خوب دارند اینها را بگیرم و با پیوند زدن یا با استفاده از جنتر و کوپولارو و اینها تکثیرشان کنم چقدر مؤثر است آیا این کار فایده دارد؟ زنبوردارهایی که تجربه اش را دارند هم نوعاً این کار را انجام می دهند به نظرشما چند درصد می تواند مؤثر باشد بالاخره کار دقیقی نیست ولی آیا تأثیر دارد ؟
مجید عاکف : تأثیر که صددرصد دارد. یک چیزی زیر پنجاه درصد. شما فقط مادر را انتخاب می کنید با پدر هیچ کاری ندارید.
نحل منفرد: پس بالاخره می گویید که تأثیر گذار است.
مجید عاکف : بله زیر پنجاه درصد ارتقا پیدا می کند. ولی اگر شما بخواهید بالای پنجاه درصد ارتقاء کیفی داشته باشید حتماً باید روی پدر هم کار کنید و خیلی هم ساده است.
نحل منفرد: یعنی می فرمایید از تلقیح مصنوعی استفاده کنیم؟
مجید عاکف : نه شما همان طوری که مادر را انتخاب می کنید پدر را هم می توانید انتخاب کنید.
نحل منفرد: چطور؟
مجید عاکف : بیست عدد کندو را در زنبورستان خود انتخاب کنید. به لحاظ تعداد صفات مد نظر هم خیلی تعداد را بالا در نظر نگیرید. زنبوری که تولید عسلش بالاست. آرام است. حالا اگر خواستید رفتار بهداشتی را هم در نظر بگیرید. بچه دهی را بگیرید که خیلی مهم است. همین سه ، چهار صفت را در نظر بگیرید. کندو های پر محصول که زیاد عسل بهتان داده است. در صد کندو ده تا بیست تا اینطوری در می آید. این ها را علامت بزنید. در فصل بهار این ها را نصف کنید یکی در میان یک را بزنید مادر ، دو را بزنید پدر ، سه را بزنید مادر ، چهار را بزنید پدر ، یک در میان انتخاب کنید. اولین کاری که انجام می دهید ، بیایید از کندو های دیگرتان در مناطق قشلاق شفیره بگیرید بدهید به کندویی که رویش نوشته شده است پدر و قویش کنید. آنجا بیایید این زنبور را در دو طبق ، سه طبق مجتمعش کنید. زنبور پدری فوق العاده قوی و زنبور مادری را ضعیفش کنید یا کاری با آن نداشته باشید.
نحل منفرد: قاب تخم نر ریز را داخلش بگذاریم؟
مجید عاکف : خدا خیرتان بدهد ،کادرهای درشت بافتی که دارید بالایش را یک پونز یک رنگ می زنید و می گذارید داخل این کندو . این کاری است که در ایستگاه های اصلاح نژاد هم انجام می دهند. اگر زنبور جمعیت داشته باشد تولید نر می کند. ولی اگر جمعیت نداشته باشد سلول های درشتتان را هم کوچک می کند باز تخم کارگر می ریزد. شما می توانید ظرف غذا ی قابیتان را در طبقه بالا بگذارید به اندازه دو تا سه تا شان نر می بافد زیر آن . تا پایین می بافد. توی طبق بگذارید این را و فضای زیر آن را در طبقه پایین خالی بگذارید. زیرش تماماً نر می بافد برایتان. شش عدد هفت عدد قاب بدهید روی هر قاب یک چیزی نزدیک به سه هزار عدد نر می توانید تولید کنید. حالا شما ده عدد کندوی پدری دارید در هر کدام دو عدد سه عدد پوکه ی درشت بافت بگذارید اینها برای شما در حد سی هزار چهل هزار نر تولید می کنند. البته اینها را می شود محاسبه کرد.
نحل منفرد: نرهای بقیه را چکار بکنیم؟
مجید عاکف : شما آمده اید زودتر از کندو های دیگر اینها را قوی کرده اید. کندوهای دیگر هنوز سه قاب چهار قاب ، پنج قاب هستند در حالی که کندوهای پدری شما طبق دار است. دو طبق سه طبق جمعیت دارد بنابر این نر هم تولید می کند. کندوهای دیگر هنوز نر تولید نکرده اند. هنوز در خواب هستند. تازه می خواهند جمعیتشان را بالا بیاورند. جمعیت باید به یک حدی برسد بعد نر تولید کنند. بنابر این کندوهای پدری یک فاز ، دو فاز جلوتر هستند. کندوهای مادری شما هم نژادهای خوبی هستند در منطقه گرمسیر رسید به فصل پرورش ملکه شما شروع به پیوند زدن می کنید. سلول هایتان را می زنید ملکه هایتان را تولید می کنید. باید توجه داشته باشید و بدانید نرتان کی بارور می شود. معمولاً سی و شش روز قبل از پیوندتان شما باید آماده سازی کندوهای پدریتان را شروع کنید. ما معمولاً چهل روز می گیریم. چهل روز یعنی یک ماه و ده روز قبل از این که بخواهیم پیوند بزنیم پوکه های نر را در کندوهای پدریمان می گذاریم.
نحل منفرد: نرها چند روزه بالغ می شوند؟
مجید عاکف : از زمان گذاشتن تخم معمولاً 36 روز طول می کشد تا ما نر بالغ داشته باشیم.
نحل منفرد: تقریبا دوازده روز بعد از این که بدنیا می آیند بالغ می شوند؟
مجید عاکف : بله .برای احتیاط معمولاً این زمان را پانزده روز می گیرند. دوازده تا پانزده روز بلوغ است. بستگی به سردی یا گرمی منطقه دارد.
نحل منفرد: پس این کار را باید زود انجام دهند.
مجید عاکف : بله من دارم می گویم چهل روز قبل از این که اولین پیوند هایشان را بخواهند بزنند. تازه شما پیوند که می زنید از ده روز بعد ملکه های شما متولد می شوند. بیست روز بعد شما ملکه ی آماده به جفت خوردن دارید.
نحل منفرد: یعنی در واقع اول کار که می روند آنجا باید به فکر این باشند.
مجید عاکف : اول باید پرورش نر انجام دهند. ما به این می گوییم پرورش نر . زمانی که ملکه های شما متولد شد زنبورستان های دیگر اصلاً نر ندارند. اگر هم داشته باشند تک و توک هست. شما می دانید انتخاب طبیعی صورت می گیرد. یعنی نرها ملکه را دنبال می کنند. قوی ترین نرها به ملکه می رسند. بنابر این اگر شما در نظر بگیرید که ده عدد نر دنبال یک ملکه باشند اگر این کار را کنید مسلم بدانید از این ده تا هشت ، نه تا نرهای خود شما هستند درست است؟
نحل منفرد: بله
مجید عاکف : به احتمال هشتاد درصد نرهای خود شما در این مسابقه برنده می شوند. در تمام دنیا همین کار را انجام می دهند و تازه غیر از این اگر ما در ایستگاه های پرورش ملکه مان بخواهیم این را به نود درصد نود و نه درصد برسانیم به همسایه هایمان هم ملکه مجانی خوب می دهیم. از همان ملکه ها ی پایه پدری که سال قبل داشتیم ملکه های خوبمان را به آنها نیز می دهیم. همسایه مان می شود پرورش دهنده نر برای ما. بنابر این با خیال راحت می دانید در بنه های مجاور هم نرهای خودتان وجود دارند. به همین راحتی یک زنبورداری که زرنگ و خوش فکر باشد نرش را پرورش می دهد. ملکه اش را هم پرورش می دهد. این زنبوردار سه نسل که پیش برود تا اف سه اف چهار زنبورستانش حتماً از همسایه هایش متمایز خواهد بود.
نحل منفرد: هم خونی بوجود نخواهد آمد؟
مجید عاکف : شما یک کندو را که نمی آیید درنظر بگیرید. از یک جمعیت در نظر می گیرید. ما این توصیه مان در جمعیت های بالای صد کندو است. یعنی در حد صد کلنی. ما نمی گوییم در زنبورستان ده کندویی شما این انتخاب را انجام بده. در زنبورستان صد تایی صدو پنجاه تایی ما اطمینان بهشان می دهیم. به جرأت می توان گفت تا هفت ، هشت سال آثار هم خونی را نخواهند دید.
نحل منفرد: حالا در این میان می توانند از کلنی های قوی همسایه ها هم استفاده بکنند.
مجید عاکف : آفرین ، بعد از هفت سال می توانند بروند جاهایی که ملکه های خوب هست و از آن چهار تا شان تخم بیاورد و از آن هم پیوند بزند. به این ترتیب هیچ وقت هم خونی را نخواهد داشت. زنبورستانش در فازی بالاتر قرار خواهد گرفت و یک سری صفات را پیدا کرده است که واقعاً گنجینه ای است.
کسانی که علمی کار می کنند می آیند همین کار را با ژنتیک هم انجام می دهند با ژنتیک مولکولی انجام می دهند ، با مارکر ها انجام می دهند ، ژنوتایپ زنبور را درنظر می گیرند که چی هست ، آلل هایش( allele اشکال مختلف ژن را آلل گویند) را در نظر می گیرند درصد هم خونی را در نظر می گیرند و کارهای اصلاحی انجام می دهند. این کار مؤسسات تحقیقاتی است که کنارشان یک متخصص ژنتیک و اصلاح نژاد باید باشد. متخصص بگوید این لاینتان را باید با آن لاین تلاقی بدهید و این را با آن تلاقی بدهید. مشکل مملکت ما این است که کارهای ژنتیکی را انجام نمی دهیم. ژنها را ما نمی بینیم. بر اساس انتخاب ظاهری اصلاح انجام می دهیم. مشکل ما در کشورمان این است اگر متخصص ....
نحل منفرد: یعنی متخصص ژنتیک نمی آید کنار کسی که دارد اصلاح نژاد را انجام می دهد.
مجید عاکف : اگر یک مشاور ژنتیک داشته باشیم که بیاید مارکرهای ژنتیکی را هم بگیرد کنارش و بعد هم در آزمایشگاه ژنو تایپ ملکه شما را مشخص کند ، آن وقت دیگر مو لای درز اصلاح نژاد شما نمی رود. آنوقت می شود همان همتای ملکه ی کارنیکای آلمان که دارند کار می کنند .
نحل منفرد: آیا ما صاحب این دانش در ایران هستیم؟یعنی متخصصین ژنتیک ما این قابلیت را دارند که این کار را انجام دهند؟
مجید عاکف : ببینید متخصصین ژنتیک ما در ایران هستند ولی یا جرأت کار را ندارند یا مقرون به صرفه نیست یا پشتیبانی شان نمی کنند. انگشت شمار داریم. حتی می توان از مشاور خارجی کمک گرفت ، چه عیبی دارد. مشاور خارجی هست بیاید این کار را انجام دهد. چهار ، پنج لاین را فیکس کند و به زنبوردار بدهد. زنبوردار حق دارد. من خودم زنبوردارم. بله ، زنبوردار می رود در مرتع و عسل نمی گیرد. برای این که آن توده ای که در دستش است توده ی مشخصی نیست. یک آش شله قلم کار است. یک اِستاک نژادی است. الآن تلاشی که ما داریم انجام می دهیم با بضاعت کم مان و با مشکلات عدیده بخش دولتی ، اصلاح نژاد در جمعیت های بسته است . این دارد به همت آقای دکتر عبادی انجام می گیرد. یکی از ایستگاه ها گرگان است که موفق است و یکی گیلان. ما در خراسان مشکل داشتیم. داریم از نقطه صفر شروع می کنیم. به علت مشکلاتی نظیر نبودن کارگر ، اشتباهات کارگری اشتباهات کارشناسی ، نبود بودجه و مسائل متعدد سه مرتبه استان خراسان از نقطه صفرپروژه را شروع کرده است. من که می خواهم به عنوان یک متخصص که علمش را دارد کار کنم باید آچار را کنار دست من بگذارند. پرسنل را باید کنار دست من بگذارند که من بتوانم کار کنم. من کارگر زنبورداری نیستم شب بروم در زنبورستان بخوابم زنبورهای من را ندزدند. اگر من نگهبان نداشته باشم چهار سال روی ده تا کلنی کار کردم ....
نحل منفرد: من فکر می کنم شما باید ناظر باشید و به یک کسی پولی بدهید که کار کند.
مجید عاکف : نکته ای را که می خواهم بگویم من پنج سال کار می کنم پانزده عدد کندو را مشخص می کنم که اینها بهترین ها هستند حالا اگر شب یک آقایی آمد نیسان را گذاشت کنارش و من نگهبان نداشتم یا نگهبان من خواب بود اینها را دزدیدند و بردند پنج سال تلاش من گم شده است. دوباره از نقطه صفر باید شروع کنم. اینها معضلات کار است . چه در بخش دولتی چه بحث تحقیقات در کمیته های فنی همین بحث ها می شود. الآن مسئله ورود ملکه خارجی بسیار مطرح است هر روز از ما مصاحبه می کنند. هرجا می رویم می گویند چرا اجازه نمی دهید. می گوییم ما اجازه نمی دهیم ، بخش خصوصی که قاچاقی آورده است. این مسئله ای است که بر همه مشخص است. آنها چرا نتیجه نداده اند. همین الآن بحث هایی است که بروند بیاورند. آن کسی که می خواهد برود بیاورد چه می گوید ؟ تحقیقات را با چند ملکه می شود انجام داد؟با ده عدد بیست عدد؟پنجاه عدد دیگر بیشتر که نمی خواهد. طرف می گوید می خواهم بروم برای تحقیقات بیاورم. چقدر ملکه می خواهی بیاوری؟ سه هزارتا ملکه می خواهم بیاورم. آخر بی انصاف تو مگر می توانی یک بنه سه هزارتایی در این مملکت داشته باشی تو قصد فروش ملکه ها را داری. تو کار به تحقیقات نداری. تو کار تجارت می خواهی انجام بدهی اگر بخواهی تجارت کنی ما هم برایت شرایط می گذاریم.
نحل منفرد: درست است که بریدر را آزاد کرده اند؟
مجید عاکف : بریدر از ابتدا آزاد بود از سال 1364 که کمیته فنی ممنوع کرد ورود ملکه را ، ورود ملکه های بریدر آزاد بود.
نحل منفرد: خب با این استدلالی که شما کردید این هم باید غلط باشد.
مجید عاکف : نه. می دانید قیمت بریدر چند است؟
نحل منفرد: هزاردلار چیزی که من شنیده ام.
مجید عاکف : بیشتر از این قیمت هاست کسی که بریدر می خواهد بیاورد دیگر وسعش نمی رسد زیاد بیاورد. یک ملکه را به کشور وارد کند به قیمت شش میلیون تومان. چه کسی حاضر است شش میلیون تومان برای یک ملکه بپردازد حتی اگر بریدر هم باشد.
نحل منفرد: البته هستند کسانی که بخواهند!
مجید عاکف : بله اما چند عدد می تواند بخرد مثلاً به من ده عدد بریدر بدهند. بریدر نگهداری می خواهد. اگر من نتوانم از این بریدر استفاده بکنم ، نتوانم لاین ها را تلاقی بزنم علم ژنتیک را نداشته باشم این از دسترس من خارج می شود الآن هم ما می گوییم بروید تحقیقات کنید بریدر بیاورید. ولی باتعداد محدود بیاورید. بریدر را که کسی دوهزار عدد وسعش نمی رسد بیاورد این یک مسئله منطقی است. بریدر را که نمی آیند توزیع کنند بین زنبوردارهای معمولی. همین هایی هم که الآن کارنیکا را آورده اند و کار می کنند بعضی هایشان به نام بریدر آورده اند .
نحل منفرد: آنهایی که بریدر می آوردند و با تلقیح مصنوعی از آن نسل می گیرند فرزندان آن باز هم بریدر خواهد بود. درست است ؟
مجید عاکف : بریدر باید حفظ بشود. حفظ کردن بریدر خیلی مهم است. اگر ژنتیک بداند و بریدرش پدری ، مادری با خلوص مناسب باشد و بتواند نگهداری بکند. یا با روش های مختلف می تواند کراس ها یا تلاقی های مختلف دهد و از آن دخترهایی با خلوص بالا تولید کند. این شخص می تواند حفظش کند. ولی اگر این اصول را نداند یعنی اگر کسی باشد که از ژنتیک چیزی نداند نمی تواند حفظش کند. بعد از یک مدت از دسترس خارج می شود.
نحل منفرد: این ملکه هایی که خارجی ها با قیمت بالا به عنوان بریدر به ما می دهند واقعاً بریدر هست؟ اصلاً از کجا می شود فهمید؟
مجید عاکف : کسی که می رود خرید کند حتماً باید یک متخصص ژنتیک باشد. یعنی باید اجداد آن را بررسی کند و این خیلی سخت است متخصص هم باشد باید برود اجداد این را ببیند تلاقی های این را ببیند چه تلاقی هایی است. بعد کارت شناسایی داشته باشد. از چه گرفته شده و بعد لاین هایی که می زند یکی دوتا که نمی شود. باید حتماً چندین لاین بیاورد. کسی که اینها را می فروشد به اینها برنامه اصلاحی می دهد به اینها می گوید لاین شماره یک من را با پنج من بزن که این خصوصیات حفظ بشود. این را پدر بگیر آن را مادر بگیرو بعد سال بعد آن یکی را با آن یکی لاین بگیر. بنابر این باید یک فرد عالمی باشد. کما این که من گفتم بهترین ملکه ها ،ملکه هایی هستند که در همان منطقه تولید می شوند. این حرف من نیست حرف آقای بنیفیلد است حرف آقای لیدلا (Laidlaw ) است حرف کسانی است که بزرگان ژنتیک دنیا هستند.
نحل منفرد: آقای مهندس ، با توجه به پیشرفت هایی که الآن در ایران اتفاق افتاده. مثلاً استفاده از تلقیح مصنوعی خیلی ساده است. حد اقل در دسترس است. آموزش می دهند دستگاهش را می فروشند. آیا شما تولید ملکه را درآینده نزدیک یک شغل تخصصی در رشته زنبورداری می دانید؟ یعنی یک اتفاقی بیافتد که افردی بیایند یک مقدار متخصص تر بشوند و کارشان این باشد که ملکه تولید کنند.
مجید عاکف : ببینید ما الآن داریم افرادی را که پرورش دهنده ی ملکه هستند. تخصصی هم کار می کنند. ولی متأسفانه این کار هنوز مقرون به صرفه نیست. من به آنها توصیه کردم این کار مقرون به صرفه نیست. یعنی نمی توانید زندگیتان را تأمین کنید. می گویند آقا این عشق من است. من آرزویم این است که تولید کننده ی ملکه باشم. آمده از ما پروانه هم گرفته. پروانه پرورش ملکه گرفته که کار کند و می خواهد ملکه تولید کند. سال گذشته هم ملکه تولید کرده است. ولی وظیفه ای که ما داریم این است که اینها را باید کنترل کنیم. یعنی باید آن سیاست های حاکمیتی و سیاست هایی که به نفع زنبوردار است را بیاییم و اعمال کنیم. ایشان نرود هر چیزی را کند توی قفس و بگوید این ملکه است و به من زنبوردار بدهد. وظیفه بخش دولتی این است که ملکه ی خوب تولید کند مثل همین ایستگاه ها ، ملکه برتر تولید کند و به زنبوردار بدهد .
ما می خواهیم زنبوردار زندگیش خوب بشود آرزوی من همیشه این بوده است که زنبوردارخانه ی خوب داشته باشد. ماشین خوب زیر پایش باشد. آرزوی من این است. به عنوان کسی که جایی نشسته ام کارم را انجام می دهم ما دشمن زنبوردار نیستیم. یا متخصصی که در تهران در کمیته فنی نظر می دهد دشمن زنبوردار نیست. کسی است که در یک سطح بالاتری قرار گرفته است. دیدش وسیع تر است. مثل کسی می ماند که پایین است در خیابان ایستاده است و کس دیگری هم در بالای پشت بام ایستاده است. کسی که بالا است می بیند یک کامیون با سرعت بالا دارد می آید و الآن این را زیر می گیرد. هشدار می دهد که کنار برو ولی او می گوید این وسط آب و هوایش بهتر است من می خواهم این وسط بایستم. او که می بیند این متوجه نیست طناب را به گردن او انداخته و به زور او را به کناری می کشد. چون می داند او نابود می شود این نقش آن متخصص است به نظر من.
نحل منفرد: آقای مهندس شما پیوند زدن را می پسندید یا استفاده از قاب جنتر را؟
مجید عاکف : اینها یک چیزهایی است که در مسائل ابتدایی پرورش ملکه است. به لحاظ علمی گرفتن ملکه از منشاء تخم با لارو ریز فرقی ندارد. مثل این است که شما بگویید استفاده از درشکه بهتر است یا اتومبیل. خب اولین بار آقای جنتر این کار را انجام داد که می شود تخم را هم جابجا کرد .
نحل منفرد: آیا ممکن است در پیوند زدن به لارو آسیب بزنیم؟
مجید عاکف : در استفاده از منشاء تخم زنبوردار فوق العاده مبتدی است. یعنی پیوند زدن را بلد نیست که جعبه جنتر را می گذارد تا زنبور در آن تخم گذاری کند. چهار روز کارش به لحاظ زمانی عقب تر است چهار روز در بهار را از دست می دهد. در ثانی جعبه جنتر که شما می گذارید اگر صدو بیست عدد بخواهد آنجا تخم بریزد گاهی می بینید در بعضی هایش دو عدد تخم ریخته است. خیلی از سلول ها نیز خالی است. خیلی از سلول ها را نیز زنبورها خودشان حذف کرده اند و در ضمن شما مسئله علمی دیگری دارید به نام قدرت زنده ماندن نوزادان؛ همه تخم های شما تبدیل به زنبور نمی شوند. در تمام کندوهایتان این مسئله هست خیلی از تخم ها از بین می روند که خود زنبور در شرایط عادی جایگزین می کند ما اسمش را می گذاریم قدرت زنده ماندن نوزادان. خیلی از نوزادان اختلالات ژنتیکی دارند زنبور خودش آنها را حذف می کند یا می خورد و از بین می برد. ولی در پیوند زدن نوزاد این مرحله را گذرانده است. یعنی نوزاد شما به یک مرحله سلامت رسیده و از این خطرات رد شده است. شما بر می دارید این را پیوند می زنید. هر کسی هم می تواند پیوند بزند ، البته درست است که مهارت می خواهد.کسی که هشتاد درصد پیوند هایش بگیرد یک پیوند زن خوب است. حالا با آن سرعت چینی ها هم کار نکنید کار بسیار ساده ای است. فقط تمرین می خواهد هر کسی تمرین کند می تواند. سوزن های چینی هم هست که سوزن های چینی اصلاً چشم احتیاج ندارد سلول را ببینید بزنید لارو را برداشته اید.
نحل منفرد: آقای مهندس اوضاع زنبورداری استان خراسان چگونه است؟
مجید عاکف : اوضاع زنبورداری در خراسان با وجود خشکسالی های متعدد اسفبار است. متأسفانه. مراتع روز به روز با چرای بی حد و کمبود بارش ها در حال تخریب هستند. زنبور صد در صد به محیط طبیعی وابسته است. باید در طبیعت باشد. زنبور را برخلاف مرغ و گاو وغیره مصنوعاً نمی توانیم پرورش دهیم. احتیاج به مرتع دارد و مراتع ما فوق العاده ضعیف است. راندمان تولید کاهش پیدا کرده است. عسلی در طبیعت پیدا نمی شود. زنبوردار رو آورده است به دادن تغذیه شکر و تولید عسل های شکری و خب این شده است یک حرفه. عیبی هم ندارد وقتی چیزی در طبیعت نیست حالا این کار را انجام می دهند مسئله بازار است که در بازار گفته نمی شود که این عسل شکری است. به اسم عسل طبیعی فروخته می شود .حالا دیگر به هر حال این مسائل هست. متأسفانه شاید چندین سال است که ما در استان خراسان با این که روز به روز کندو هایمان افزایش پیدا می کند راندمان تولیدمان کاهش پیدا می کند.
نحل منفرد: قطب های زنبورداری شما کجا ها هستند؟
مجید عاکف : شهرستان مشهد ، چناران و نیشابور هستند که اینها سه قطب بزرگ زنبورداری استان است. از حدود دویست هزار تا کندویی که در استان وجو دارد اینها بالاترین رقم ها را دارند بعد می آید شهرستان های دیگر نظیر سبزوار تربت جام و تربت حیدریه و قوچان و درگز و سایر شهرها.
نحل منفرد: از عسل های تک گلی کدام عسل ها در خراسان تولید می شود چیزی دارید؟
مجید عاکف : بله در استان خراسان ما عسل کلپوره را داریم که خاصیت خواب آوری دارد.
نحل منفرد: من ندیدم تا به حال خالص آن را اما شنیده ام که به تلخی می زند.
مجید عاکف : خالصش در خرداد ماه که رویش دارد وجود دارد اما الآن دو سال است که محصول نداشته ایم نحل منفرد: در کجا هست؟
مجید عاکف : جنوب خراسان بردسکن فوق العاده زیاد بود. مه ولات داریم کاشمر داریم. در این مراتع رویشش فوق العاده زیاد است دشت های وسیع کلپوره را داریم و محصول هم می گیرند و عسل خوبی است.
نحل منفرد: یعنی کشت می شود؟
مجید عاکف : نه در زمین هایی که آیش هست یا مراتع به هکتار در هکتار شکل طبیعی رشد می کند. مثلاً می بینید صد هکتار کلپوره است. البته باید بارش ها باشد و گیاه به گل بنشیند دو سه سال است که گیاه به گل نمی آید و عسل هم تولید نمی شود یا میزان آن خیلی کم است. این از عسل های فوق العاده خوب است و خاصیت خواب آوری هم دارد. عسل دیگری هم داریم به نام گل کبود یا کوم کبت با نام علمی پرووستیا که این عسل هم از عسل های بسیار خوب در استان خراسان است غلظتش بالا است از خواص آن مفید بودن برای دستگاه گوارش است و با قیمت های فوق العاده بالا بفروش می رسد.
نحل منفرد: یعنی تولیدش خیلی کم است.
مجید عاکف : بله تولیدش خیلی کم است. از عسل های بومی که جاهای دیگر هم درست می شود گون است که تولیدش بالا است خارها است. الحاجی هست.
نحل منفرد: الحاجی چیست؟
مجید عاکف : خار شتر.خار شتر را به دو نوع عسل می گویند یک نوع عسل را از گل می گیرند یک عسل را وقتی شته ها حمله می کنند به بوته و شیره گیاه را می خورند شیره می زند بیرون زنبور آن را جمع می کند و می آورد. این عسلک است. برخی به عنوان گز آنگبین آن را می فروشند با قیمت بالا هم می فروشند در صورتی که عسلک است اصلا عسل نیست. قهوه ای رنگ است شاید مضر هم باشد. چون قندهاش قندهایی نیست که در عسل موجود است و کلاً عسلک در دنیا قیمتش پایین تر است. ولی برخی به مردم می گویند این عسل گز انگبین است و با قیمت بالاتر می فروشند. ولی آن دو عسلی که من به شما گفتم عسل هایی است که خیلی بازار خوبی دارد حتی بازار جهانی دارد مخصوصاً همین پرووستیا وبعد چیزهایی دیگر مثل پنبه ، اسپرس که در اصفهان به آن گل انگار می گویند. یونجه هم داریم.
نحل منفرد: زرشک و عناب چطور؟
مجید عاکف : زرشک و عناب در خراسان جنوبی که استان جدا شده از ما است تولید می شود. ولی این مقداری که تبلیغ می کنند محصولشان زیاد نیست. تولیدشان این مقدار نیست. مدیر عامل شرکت تعاونی شان آقای مهندس یوسفی توانسته است این عسل را در کشور جا بیندازد . همچنین در خراسان شمالی ما عسل آویشن را داریم.
نحل منفرد: آقای مهندس شما در خراسان کندوهای کف باز را استفاده کرده اید ؟
مجید عاکف : زنبوردارهای خراسانی استفاده کرده اند و من در زنبورستان خودم ده عدد دارم ولی به علت این که آن چیزی که ما مد نظرمان بود ساخته نشد استفاده نکردیم نه این که کندوهای کف باز بد باشد الآن کندویی که آنجا می بینید در بجنورد تولید شده است. آن هم یک نوع کف باز گرفته شده از همدان است. این یکی هم متعلق به اروم کندو است که در ارومیه تولید می شود. این نمونه ها برای ما فرستاده شده است.
نحل منفرد: پس نتیجه خوبی گرفته اید.
مجید عاکف : کندوهای کف بازکلاً خوب است به شرطی که در ساخت کندو استاندارد ها رعایت بشود .
نحل منفرد: در کندو های کف باز تخم ریزی بیشتر شده است؟
مجید عاکف : هم تخم ریزی و هم میزان عسل افزایش پیدا کرده است و این مسئله ملموسی است.
نحل منفرد: زمستان گذرانی زنبور در این کندو ها چطور است؟
مجید عاکف : زمستان گذارنی بسیار خوب بوده است. برف روی کندو ها بود و زنبور با جمعیت بسیار بالا و خیلی خوب زمستان گذرانی کرد.
نحل منفرد: آیا در طول زمستان مصرف عسل زنبور بالا می رود ؟
مجید عاکف : رکورد گرفتیم یک کندوی هفت هشت کادر در زمستان هشتصد گرم عسل مصرف کرده است.
نحل منفرد: کلاً!؟
مجید عاکف : بله بخاطر این که کندو سرد بوده و مصرف نداشته.
نحل منفرد: عجب یعنی اگر سرد باشد بهتر است علی رغم این که ما جور دیگری فکر می کردیم.
مجید عاکف : ببینید مدیریت در زنبورستان از بحث هایی هست که متأسفانه گم شده. همه به دنبال ملکه هستند ملکه در تمام دنیا سی الی چهل درصد می تواند تاثیر گذار باشد. شصت درصد مدیریت در زنبورستانها نقش آفرین است. شما یک ملکه خوب را ببر در کویر کار نمی کند برایت. یک ملکه خوب را نتوانی مدیرت کنی از بین می رود. ملکه خوب را با یک جمعیت کم در کندو بگذار کار نمی کند.
نحل منفرد: حالا یک سؤال دیگر این کندوی کف باز را خیلی از آن تعریف کردید این در کردستان هم همین جواب را خواهد داد؟یا در شمال؟
مجید عاکف : در مناطق سرد سیر بسیار خوب جواب خواهد داد .
نحل منفرد: گرمسیر چطور؟
مجید عاکف : گرمسیر را من نمی دانم چون این محصول آلمان است. ابتکار این کار متعلق به آلمان است. آمریکایی ها این را ندارند.
نحل منفرد: حالا شما در زنبوردارهاتان نداشته اید که با کف باز مثلاً پای یونجه بروند ؟
مجید عاکف : بله ما در زنبوردارها داریم دویست عدد کندو دارد خودش هم اذعان می کند که دویست عدد سیصد عدد خودش نجار است همه را زده است ولی ساخت و استاندارد سازی اینها حتی کشویی درست کردن اینها مسائلی است که باید انجام شود.
نحل منفرد: پس شما می گویید در سرما خیلی نتیجه خوبی می دهد ؟من می خواهم بدانم در گرما هم چون یکی از مسائل خنک کردن است یعنی زنبور ... .
مجید عاکف : ببینید گرما را من تجربه ندارم . کندوی کف باز حرارت را از زمین می گیرد یعنی چون بیرون برف است کندو قبل از برف روی زمین مستقر است.
نحل منفرد: آقای دکتر فرسی می گفتند تهویه بسیار مهم است و آن حسنی که کندوی کف باز دارد این است که تهویه اش نسبت به کندوهای معمولی خیلی بالاتر است.
مجید عاکف : فوق العاده بالاست. مسئله اکسیژن و دی اکسید کربن را چه کسی می آید در کندو هایش بررسی کند؟شما جایی دیده اید زنبوردار بگوید دی اکسید کربن کندوی من چقدر است؟ اکسیژن کندوی من چقدر است؟ لاروهای زنبور احتیاج به اکسیژن دارند. خیلی از لارو ها در اثر کمبود اکسیژن خفه می شوند. زنبوردار اصلاً خبر ندارد. اکسیژن رسانی نمی کند. گاهی می آید دریچه هایش را هم گل می گیرد. خب این احتیاج دارد به اکسیژن می خواهد نفس بکشد. این موجود زنده است. آن را در قوطی کرده اید و درش را بسته اید. اکسیژن از کجا بیاورد. می گویند زنبور کوچک است. آقا اکسیژن باید برسد و هوا باید چرخش داشته باشد. چرا زنبور آن همه انرژی مصرف می کند و می خواهد چرخش بوجود بیاورد؟ برای این که اکسیژن را برساند. از یک طرف اکسیژن هوای تازه را برساند و از طرف دیگر دی اکسید کربن را بیرون دهد. زنبور دارد نفس می کشد .
نحل منفرد: یکی ازسؤالات این است که چرا در کندوهای معمولی ما دریچه پرواز فقط ده سانت است؟خیلی وقتها که کندو ها قوی می شوند و طبقه می خورند واقعاً زنبور برای تردد جا کم می آورد. می خواهد برود و بیایید اما فضای مناسب را ندارد.
مجید عاکف : چه کسی گفته است ده سانت. این اشتباه است. باید دو عدد دریچه بگذارند از دو طرف و ورود و خروج آزاد باشد. یعنی محدودیت نباشد. وقت زنبور در ترافیک دریچه پرواز گرفته می شود. زنبور باید در صف بایستد تا بتواند بارش را خالی کند. خوب اگر در باز باشد این زودتر می رود. تعداد پروازهایتان هم بیشتر می شود. تعداد بیشتری هم گرده تخلیه می شود. مقدار بیشتری شهد جمع می شود. ما آمده ایم به غلط بومی سازی کرده ایم. یعنی من همیشه کاری را انجام می دهم که به من یاد می دهند. هیچ وقت نیامده ام نگاه کنم. ریسک هم نکرده ام. این سؤال شما را زنبوردار از خودش نپرسیده است که چرا دریچه پرواز باید اینقدر باشد. چرا ده سانت باشد؟ چرا سی سانت نباشد؟ چرا تمام عرض کندو نباشد؟ توجه می کنید. این ها را نپرسیده اند؟ البته باد عامل مشکل آفرین است. یعنی باد را شما باید کنترل کنید.
نحل منفرد: دریچه پرواز می تواند قابل تنظیم باشد.
مجید عاکف : بله با روش های مختلف می شود با باد مقابله کرد مثلاً برخی زنبوردارها در مناطق بادخیز در پاییز یک مقوا را به حالت اریب جلوی در پرواز می زنند . باد وارد نمی شود و زنبور هم از کناره ها رفت و آمد می کند.
نحل منفرد: این باد در کندوی کف باز مشکل سازنیست؟
مجید عاکف : اگر کندو در ارتفاع باشد می تواند مشکل ساز باشد اما وقتی کندو روی زمین است دیگر باد مشکل ساز نیست.
نحل منفرد: خب آقای مهندس در آخر اگر نکته ای باقی مانده است که دوست دارید بگویید بفرمایید.
مجید عاکف : شما یک اتاق جلسات یا اتاق گفتگو داشته باشید تا زنبوردارها بتوانند بیایند و در آنجا با هم صحبت کنند. تجاربشان را بگویند ساعات مشخصی در هفته مهمان ویژه داشته باشید. مثلاً دکتر فرسی را دعوت کنید و بعد اعلام کنید این هفته ده دقیقه هم آقای دکتر فرسی در اتاق جلسات ما حضور پیدا می کنند. یا از مهندس جمشیدی مسئول زنبور عسل کشور خواهش کنید ده دقیقه در اتاق جلسات باشد. سؤالاتی که دارید مطرح کنید. اینها باعث رشد می شود حتی ارتباطات با نبوردارهای خارجی ، دعوت از مهمانان خارجی ارتباط گرفتن با متخصصین خارجی حالا وسایل ارتباطی مثل شبکه های مجازی هست و می شود با آنها ارتباط گرفت.
نحل منفرد: ارتباطات سبب خیر و برکت هست و ما می توانیم کارها را از یکدیگر یاد بگیریم.
مجید عاکف : صد در صد همیشه خیر در جماعت نهفته است. کارها وقتی در جمع گفته بشود سبب خیر می شود.
نحل منفرد: به هر حال از لطف و وقت گذاشتن شما متشکرم.
شهریور 1393
مشهد – سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی
نحل منفرد www.healinghoney.persianblog.ir
فروشگاه لوازم زنبورداری جهانی واقع در شهرستان مرند استان آذربایجان شرقی یکی از مجهزترین فروشگاههای لوازم زنبورداری در منطقه شمال غرب کشور می باشد که در زمینه تولید و عرضه لوازم و تجهیزات و محصولات زنبوداری به صورت عمده و خرده فروشی با زنبوداران عزیز همکاری داشته و توانسته است با پشتکار و بروز رسانی مداوم و تهیه ملزومات زنبوداری درجه یک رضایت زنبوداران عزیز را فراهم آورد.
این فروشگاه توانسته است انواع لوازم زنبوداری تولید داخل و خارجی را برای اولین بار در سطح منطقه و کل ایران عرضه نموده و نمایندگی فروش اکثر تولید کنندگان داخلی را کسب نماید.
این فروشگاه جهت سهولت در خرید و تهیه ملزومات زنبوداری و بروز رسانی اطلاعات زنبوداران اقدام به راه اندازی کاملترین سایت زنبورعسل و فروشگاه لوازم زنبوداری نمموده است.
آدرس اینترنتی سایت زنبورعسل ایران
فروشگاه لوازم زنبوداری
آدرس :آذربایجان شرقی مرند فروشگاه لوازم زنبوداری جهانی 09144929484
سایت زنبور عسل ایران (لوازم زنبورداری جهانی) از سال 1388 با هدف ترویج و اشتراک گذاری مطالب زنبورداری توسط مدیر سایت مهندس امین جهانی از شهرستان مرند پایه گذاری گردید تا زنبورداران بتوانند در کنار هم از تجربیات یکدیگر استفاده نمایند . امید است با استفاده از مطالب ارائه شده در سایت گامی در جهت مدرنتر شدن صنعت زنبورداری برداشته باشیم.