گفتگو با سید محمد رضویان ؛ مهارت در صحراشناسی ، کلید موفقیت زنبورداری 2
اشاره به برخی از صحراهای مناطق مختلف کشور
خب اجازه دهید برگردیم به نقشه ، شما با زنبوردار های زیادی از سراسر کشور ارتباط دارید و روی صحراهای مناطق مختلف شناخت کلی دارید. لطفاً اینها را یک به یک برای خوانندگان ما نام برید . مثلاً بیایید از خراسان شمالی شروع کنیم.
خراسان شمالی
سید محمد رضویان : خراسان شمالی از نظر مرتع بسیار غنی است گون ها را دارد. مراتع غنی ای مثل کوه شاه جهان ، الله اکبر و کلات ها و ...
نحل منفرد : از روی نقشه کوه شاه جهان نزدیک منطقه ای به نام سرچشمه ، نزدیک اسفراین هست و از سمتی دیگر به قوچان نزدیک است ولی جاده دسترسی آن باید از سمت اسفراین باشد.
سید محمد رضویان : بله به اسفراین نزدیک است.
نحل منفرد : آنجا گون دارد؟
سید محمد رضویان : بله. مراتع غنی ای دارد که تنوع گیاهی آن کم نظیر است.
گلستان
نحل منفرد : شاه کوه کجاست؟ فکر می کنم ارتفاعاتی در نزدیکی گرگان بود.
سید محمد رضویان : همانجاست. در مراتع دشتی آن دریایی از مریم نخودی وجود دارد. مریم نخودی از گیاهان عسل خیزی است که شهد زیادی دارد. در ضلع جنوبی شاه کوه هم فراوان است.
نحل منفرد : در ضلع شمالی این ارتفاعات احتمالاً گیاهان معطر تری هم داشته باشیم.
سید محمد رضویان : بله اتفاقاً از چند زنبورستان در آنجا بازدید داشته ام و جنگل هایشان هم تقریباً خوب است و هرگز بی گل نمی شود به دلیل اینکه رطوبت بالا است. عیب دامنه های این منطقه این است که مه می گیرد . زنبور در مه کار نمی کند. ما هم چند بار می خواستیم برای مریم نخودی به آن منطقه برویم ولی از مه ترسیدیم.
نحل منفرد : جنگل های ارتفاعات گرگان چطور ؟
سید محمد رضویان : جنگل های گرگان همه چیز دارد. همچنین منطقه ی گرگان دریای کلزا است. دشتی که بین گنبد تا مرز ترکمنستان است تا چشم کار می کند کلزا است. همه اش هم دیم کشت می شود و بسیار عالی است.
نحل منفرد : مثلاً منطقه آق قلا ؟
سید محمد رضویان : بله این محدوده تا قسمت مرز ایران و ترکمنستان کلزای دیمی فراوانی کشت می شود .
مازندران
نحل منفرد: خب بیایم به مازندران ، صحراهای آنجا چه دارد؟
سید محمد رضویان : ببینید در مازندران هم اولین گلی که زنبوردار می تواند استفاده کند گل کلزا است . در دشت ها درحد وسیعی آن را می کارند. مخصوصاً در اطراف بابلسر و بین آمل به بابل و در منطقه فریدونکنار. کلزا در آنجا عید گل می کند. دو عیب دارد. اگر بارندگی بیش از حد باشد زنبور رشد نمی کند و با رشد نوزما روبرو خواهیم شد و اگر بارندگی نشود شته می آید و باید سم پاشی کنند . اگر سم پاشی کنند زنبور دار باید زنبور را بار کند و امکان استفاده وجود نخواهد داشت.
کلزا زمانی گل می کند که زنبور کمی عاری از کنه شده یعنی اواخر تخم ریزی است . اگر در آن زمان زنبوردار با کنه مبارزه کند کمتر این مشکل را خواهد داشت. البته چون رطوبت منطقه بالاست مشکل نوزما جدی است. زمانی که کلزا تمام شد زنبوردارها می مانند برای گل های متفرقه . کسانی که نزدیک قائم شهر و ساری هستند می توانند از شکوفه ی درختهایی مثل آلوچه و زرد آلو استفاده کنند.
نحل منفرد : اینها بعد ازکلزا و قبل از بهارنارنج است؟
سید محمد رضویان : بله جاهایی مثل قائم شهر و ساری مرکبات هم دارند و زنبوردارها ماندگار می شوند. بعضی ها هم می آیند در اطراف چالوس و محمود آباد و رامسر که دریای مرکبات است . زنبور اینجا رشد بهتری دارد . البته از یک ماه قبل از عید باید پای کلزای مازندران رفت. زودتر نباید رفت زیرا بعضی اوقات سرما به آن منطقه می زند که دیده اید چه طور می شود.
نحل منفرد : بعد از کلزا باید بیاورند پای مرکبات؟
سید محمد رضویان : خیر برای مرکبات زود است . گل مرکبات آنجا همیشه یک ماه تا چهل روز بعد از عید شروع می شود. در این فاصله یک گیاهی می خواهند که زنبورها از آن استفاده کنند که انواع درختان میوه مثل آلوچه ، هلو ، زرد آلو ، گیلاس ، آلبالو و ... آنجا هستند.
نحل منفرد : خلاء نمی افتد؟
سید محمد رضویان : نخیر خلاء نمی افتد . بعد هم می مانند چون مرکبات هست از گرگان گرفته تا چالوس و رامسر که دریای مرکبات است. همه ی این مناطق مرکبات را دارند همه نوعش را هم دارند.
نحل منفرد : بعد از مرکبات چه اتفاقی می افتد؟
سید محمد رضویان : مرکبات که تمام شد اول جنگل است یعنی درست از اواخراردیبهشت ماه صحرای پرتقال کم می شود و شروع جنگل است و آنهایی که حاشیه کوه هستند نیاز به جا به جایی ندارند. مثل دوسالی که خود من در محمود آباد نزدیک کوه بودم چند روز وقفه افتاد بعد زنبورها رفتند به سمت جنگل و از آنجا شهد کرات و نمدار را می آوردند.
نحل منفرد : یعنی ما در مازندران صحراهای ترکیبی داریم جایی که هم مرکبات هست هم جنگل ؟
سید محمد رضویان : بله کسانی موفق هستند که در حاشیه ی کوه و جنگل باشند نه جاده ، بعضی هم جابه جا می کنند و می روند در دل جنگل . آنجا دو مشکل وجود دارد یکی خرس ها و یکی مه گرفتگی . در جنگل مه بیشتر از پایین می گیرد اما اگر یک روز هوا خوب باشد صحرا آنقدر قوی است که جبران مافات می کند. حدود نود روز بعد از عید آمدن شهد افت می کند . ترک ها به مراتع خود می روند و تهرانی ها به اطراف لواسان و دشت لار و حاشیه جاجرود و ارتفاعات البرز بر می گردند.
مثل جنگل های مازندران را واقعا جای دیگر نداریم. جنگل های مازندران بعد از کرات و نمدار گیاهان درختی وحشی ای مثل خرمالوی وحشی ، آلوچه ی وحشی ، زالزالک وحشی ، تمشک و خیلی چیزهای دیگر دارند. اینها وقتی به گل می نشینند خیلی می شود استفاده برد.
گیلان
نحل منفرد : این از مازندران،گیلان چطور؟ گیلان هم صحرا های خاصی دارد؟
سید محمد رضویان : من به گیلان اشراف ندارم اما در مهر ماه بچه ها برای گل چای به آنجا می روند. کسانی که زنبورشان ضعیف است می روند آنجا تغذیه می کنند. از لاهیجان تا کلاچای و تا هر محدوده ای که چای کاری هست.
رفتن آنجا سخت است. اذیتشان می کنند. جهاد مجوز نمی دهد ولی می روند خوراک می دهند و زنبور یک قاب تخم می ریزد و چهار قاب می شود .
نحل منفرد : پس فقط برای گرده ی چای می روند؟
سید محمد رضویان : بله گرده ی خیلی خوبی دارد . اما آنجا دو مشکل دارند. یکی کنه فراوان زیرا وقتی تخم ریزی باشد کنه هم هست و دیگری رشد نوزما . در بازگشت تازه باید با این آفات مبارزه کنند ولی زنبور به دلیل وجود گرده ی طبیعی تازه رشد می کند.
تهران ، البرز و قزوین
نحل منفرد : اطراف تهران چطور است؟
سید محمد رضویان : تهران جاهای بسیار خوبی دارد. از ابتدای فیروز کوه ، دماوند ، لواسان ، تا جاده قزوین – رشت ، کوئین ، طالقان ، ارنگه ، حاشیه ی سد کرج این مناطق خیلی غنی هستند.
نحل منفرد : این که می گویید خیلی غنی است منظور چیست؟
سید محمد رضویان : از نظر گیاه و مرتع و حتی اگر از نظر گل های درختی حساب کنید. مثلاً اول جاجرود امروز گل زرد آلو باز شده بیست روز دیگر نزدیک لواسان باز می شود ببینید هر چه بالاتر می رود خنک تر است و این تنوع گل هست و کم نمی شود.
نحل منفرد : بله آنجا می شود یکی دو بار هم جابجا کرد...
سید محمد رضویان : در برخی مناطق حتی نیاز به جا به جا کردن نیست. خود زنبور می رود. ما چند سال پیش که به باغ دوستمان در لواسان می رفتیم گل درختان باز نشده بود اما با فاصله دو کیلومتر به دلیل اختلاف ارتفاع درختان به گل نشسته بودند و خود زنبور می رفت و گرده می آورد. مراتع اطراف تهران و دامنه های البرز خیلی غنی است. باور کنید اگر کسی اسکان و جای خوبی داشته باشد بهترین زنبور داری را اطراف تهران می شود انجام داد.
سید محمد رضویان : تهران خودت کجا می رفتی بگو؟
نحل منفرد : رودبار قصران و لواسانات ، تا روستایی به نام گرمابدر .
سید محمد رضویان: همین گرمابدر که شما می رفتید هیچ چیز کم ندارد ولی دامنه کوه را شما نمی دانید چه خبر است این نعمت خدایی است . این غنایی است که خداوند در این طبیعت قرار داده.
نحل منفرد : یک مقدار که به شرق بیاییم گویا در منطقه هشتگرد هم کلزا هست؟
سید محمد رضویان : بله هست حتی تا غرب آن در تاکستان وقزوین هم کلزا می کارند . مناطقی مثل کرج ، هشتگرد ، شهریار ، رباط کریم تا بوئین زهرا هر جایی که آب دارند کلزا می کارند.
نحل منفرد : گل کلزای اینجا در چه فصلی است؟
سید محمد رضویان : کلزا در اطراف تهران و قم تقریبا از بیست روز بعد از عید بعد از اتمام گل های درختی گل می کند. مازندران قبل از عید و جنوب کشور نزدیک به عید.
نحل منفرد : یادم هست شما می گفتید که در بوئین زهرا در دشت ها آویشن هست؟
سید محمد رضویان : بله ، بین بوئین زهرا و قزوین و تاکستان به سمت همدان در محدوده ی آوج . دشت آوج تا ساوه غیر از گاوپونه و اروانه و شیرمال و قنقال ، آویشن هم دارد .
نحل منفرد : تاکستان چی دارد؟
سید محمد رضویان : پایین تاکستان به طرف کرج و بوئین زهرا در سال هایی که بارندگی خوب باشد یونجه و آفتابگردان بسیار خوبی می کارند اما ظاهراً دیگر آبی برای کاشت یونجه ندارند و کمتر کاشته می شود.
نحل منفرد : دو روستا به نام های اک و اسفرورین آنجا هست که من زنبور برده ام . آنجا هم یونجه و آفتابگردان داشت. در آفتابگردان عسل خوبی می آید اما زنبور صدمه می بیند.
سید محمد رضویان : خیلی نظرات متفاوتی وجود دارد عده ای می گویند گرده اش خوب نیست و عده ای می گویند شهد آن شهد ترشحی است.
نحل منفرد : به هر حال شنیده ام در قدیم این اتفاق برای زنبور پیش نمی آمده . فصل یونجه و آفتابگردان کی هست؟
سید محمد رضویان : از اواسط خرداد ماه شروع می شود ، یونجه برای شهد دهی به گرما نیاز دارد. اما آفتابگردان مهم نیست هر چقدر خنک تر باشد بهتر است.
قم
نحل منفرد : خوب برویم به قم .
سید محمد رضویان : قم عمده اش یونجه است .
نحل منفرد : در چه فصلی؟
سید محمد رضویان : از اواخر اردیبهشت ماه شروع می شود.
نحل منفرد : من شنیده بودم در آنجا پنبه هم هست.
سید محمد رضویان : بله از مسجد جمکران که رد می شویم به سمت کاشان ، اینها به غیر از درختان مو دو تا محصول عمده دارند یکی یونجه است که حرف اول را می زند و گلهای شلغم و قمری و تربچه که برای تولید بذر می کارند ، پنبه اواخر شهریور گل می کند که چیز جالبی هم نیست و شهد آن از غوزه ها بدست می آید. سه عدد غوزه زیر آن قرار دارد که ترشحی است و گرده آن بسیار زبر است و کم پروتئین . مثل آفتابگردان ، خیلی جالب نیست. هر دو هم گیاهان پاییزی هستند.
همدان
نحل منفرد : برویم به سمت همدان ، همدان چی دارد؟
سید محمد رضویان : در همدان همه چیز هست ، از همین آوج که جزو همدان است تا رزن ، کبودر آهنگ ، بهار ، نهاوند ،تویسرکان و ملایر تا اسد آباد مناطق بسیار غنی ای دارد. کوه هایش بسیار دست نخورده و عالی است چون بارندگی خوبی دارد و برف هم زیاد می آید تنوع درختی اش در اطراف همدان و خود همدان بسیار عالی است. تنوع مرتعی آن در بهار و لاله جین و کبودر آهنگ بیا تا نزدیک قروه و غار علیصدر و تا مرز همدان و کردستان و کرمانشاه بسیار خوب است .
استان های غربی
نحل منفرد : کرمانشاه و کردستان چطور؟
سید محمد رضویان : کرمانشاه جنگل های بسیار خوبی دارد جنگل های بلوط و بنه و در سالهایی که بارندگی خوب باشد تنوع گیاهی بسیار عالی ای دارد و بعضی از دوستان که می روند هم زنبورشان ساخته می شود هم عسل می آورند. بعد از آنجا هم می روند سمت قم برای یونجه ، من خیلی نرفتم فقط بطور گذری دیده ام و اطلاعاتی که زنبورداران به من می دهند را می گویم . اطراف کرمانشاه کوه هایی مثل دالاهو که کوه بسیار مرتفعی است که تنوع گیاهی آن بسیار عالی است.
نحل منفرد : مناطقی مثل آذربایجان غربی چطور؟
سید محمد رضویان : امسال دو تا از زنبوردارهای ما یکی رفت سمت پیرانشهر و یکی هم رفت سمت جلفا . معدل زنبوری که بردند پیرانشهر روی هم چهار قاب نبود ولی تقریباً بعد از یک ماه التماس می کرد و بدنه می خواست و تمام کندوهایش ده قاب شده بودند و بعد از مدتی بیست قاب شدند شاید صد کیلو گرده آورد. گرده هم شکر نیست که بگویید به زنبور داده است.
نحل منفرد : چند تا زنبور داشتند؟
سید محمد رضویان : حدودهشتصد کندو . اهل شکر و خلاف نبود عسلی که آورد بسیار عالی ، خوشبو و خوشمزه و معطر بود. حالا من اشراف گیاهی ندارم اما چون آنجا را گشتم می دانم مراتعی هست تقریبا بکر و دست نخورده . تنوع گیاهی شان بیشتر از ما نیست اما وفور گیاه بیشتر است.
نحل منفرد : به دلیل اینکه میانگین بارندگی آنجا بیشتر است.
سید محمد رضویان : احسنت! اصل صحبت همین است که آن حاشیه بارندگی دارد وبارندگی که باشد تمام گیاهان سبز می شوند و رشد زنبور آنجا است. البته در آن مناطق باید دقت کرد چون برخی جاها زنبورداران محلی زنبوردارهای غریبه را راه نمی دهند.
اصفهان
نحل منفرد : برگردیم به اطراف همین اصفهان، دشت موته کجاست؟
سید محمد رضویان : از میمه که خارج شویم به طرف دلیجان و تهران سمت چپ یک دشت حفاظت شده شکاربانی به نام موته است که گوزن و آهو و بز کوهی دارد و چون حفاظت شده است از نظر گاوپونه و سایر گیاهان غنای خاصی دارد .
نحل منفرد : آنجا آب هست؟
سید محمد رضویان : ما را در قسمت حفاظت شده ی آن راه نمی دهند ، حاشیه اش آب هست. در مجموع دو سالی که آنجا بودم خوب بود ولی بعد مشکلات خشکسالی پیش آمد ، گاوپونه رشد نکرد و آب برای تغذیه زنبور نبود ، متأسفانه در مناطقی که آب هست محیط زیست ما را راه نمی دهد. چون بالاخره ما موجودات زنده مثل بز و میش و قوچ و اینها را اذیت می کنیم!
در هر صورت بعد از اینکه ما از جنوب به مراتع فارس و از آنجا به مناطق اطراف خودمان می آییم دیگر باید زنبور را بسازیم برای گون ها . در قدیم که وضعیت آب خوب بود می رفتیم پای اسپرس که در گویش محلی به آن گل اِنگار می گویند. گیاهی است شبیه به یونجه ی شهری اما گلی می کند شبیه به مخمل و وقتی باد می آید گویی مخمل در بیابان تاب می خورد و زنبور با استفاده از این گل بسیار عالی ساخته می شود.
نحل منفرد : خود رو است؟
سید محمد رضویان : خیر کشت می شود ، سه چین جمع می کنند برای دام هایشان . حالا دیگر به دلیل خشکسالی و تفاوت راندمانش با یونجه این را هم نمی کارند . یونجه شهری که می کارند تقریباً پنج بار برداشت می کنند اما این را سه بار می توانند برداشت کنند .
نحل منفرد : یعنی راندمان یونجه بیشتر است؟
سید محمد رضویان : بله ، البته حالا هم کم و بیش در مناطق اطراف فریدون شهر ، داران و بویه و میاندشت می کارند ولی یک صدم قدیم هم نیست و یونجه و مواردی مثل لوبیا ولوبیا سبز و خیار و... جایگزین اش شده اند . چیزی که به درد ما بخورد نمی کارند .
زاگرس مرکزی
نحل منفرد : بسیار عالی، برویم سمت صحراهای زاگرس که می دانم شما اشراف زیادی رویش دارید.
سید محمد رضویان : زاگرس مرکزی شروعش از خرم آباد لرستان است و تا یاسوج در کهکیلویه و بویر احمد امتداد دارد. آنجا 50 %پوشش گیاهی اش گون ها هستند. از گون کتیرا که ما به آن گون زرد می گوییم تا گون سرخ تا گز ها و انگبین ها . سه نوع از گون ها ی آنجا برای زنبور خیلی قابل استفاده هستند. بقیه اش گیاهانی مثل زول ، کرک ، بدقروم ، گل موسیر و گزنه وحشی که از خانواده گاوپونه است. اینها واقعاً برای زنبور سازندگی دارند . این منطقه تنوع گیاهی بالایی دارد.
نحل منفرد : مراکز مهم آن را می توانید نام ببرید؟ منظورم این است که نزدیک کدام شهر ها است.
سید محمد رضویان : بین درود و الیگودرز ، اشترانکوه مملو از گون ها است. مضافاً دشت آن تنوع گیاهی بالایی دارد .
خرم آباد کوه های صعب العبوری دارد که بعضی زنبورداران با تراکتور زنبور را می برند بالای کوه و شب ها هم با خرس مبارزه می کنند. مملو از گون است. انواع گون ها از کتیرا تا گون گز اما بعضی سالها مثل امسال باد گرم همه اش را خشک می کند .
بعد می آیند اطراف زرد کوه بختیاری که جزو شهر کرد است. این صحرا هم از فریدونشهر که ما مستقر می شویم تا نزدیک لردگان حدود 60 کیلومتر پوشش کوه هایش گون است.
نحل منفرد : به سمیرم هم نزدیک است؟
سید محمد رضویان : سمیرم جزو استان اصفهان است و نزدیک کوه دنا . پوشش مرتعیش جای خود دارد و گون هایش هم هست . از سمیرم که به سمت کهکیلویه برویم باز ارتفاعاتی هست که هنوز زنبورداران بومی نرفته اند و صعب العبور است .
نحل منفرد : از کجا به کجا
سید محمد رضویان : از اول جاده لردگان به طرف یاسوج و بویر احمد مرتعی است به نام شبدیز یا شولیز در کوه های بین لردگان و کهکیلویه و یاسوج است. بین سی سخت تا مال خلیفه اینجا یکی از مناطقی است که بخاطر برخورد اهالی خیلی جرأت رفتن به آنجا را نداریم. اما صحرا های بسیار خوبی دارد.
نحل منفرد : پس باید از اهالی اش تشکر کنیم که صحرا سالم مانده است!
سید محمد رضویان : سی سخت که پای قله ی دنا است هم گیاهان بسیار عالی ای دارد.
قدیم در این منطقه از گیاهانی مثل گون گز انگبین ده کیلو عسل می گرفتیم . گاهی در سه کوچ متوالی در این مناطق سی کیلو عسل می گرفتیم. عسلی که واقعاً ارگانیک بود و زنبور تغذیه نشده و دارویی هم به زنبور نداده بودیم. آن زمان کنه نبود. واروا و آکاراپیس وودی و این بلا ها نبودند. زنبور اصلاً دارو نمی خواست. الآن داروساز را دارو خورش کرده اند .
کویر مرکزی ایران
نحل منفرد : در مناطق کویری ایران هم جاهایی هستند که مناسب زنبور باشند؟
سید محمد رضویان : حالا برایتان می گوییم ، در نائین تا شعاع ده تا بیست کیلومتری هیچ چیز ندارد اما از نائین به سمت یزد کمی که بروید از حدود این جاده تا اطراف معدن چادر ملو به شرطی که بارندگی باشد گیاهان فصلی خوبی هستند.
بین اردستان و نائین ، ظفرقند وقتی باران بیاید پوشش گیاهی خوبی دارد. از اصفهان به طرف اردستان بیست کیلومتری اردستان مثلاً منطقه کچو گاوپونه ی بسیار خوبی دارد. عسل خوبی هم می گیرند. فقط مشکل آب هست که باید برای استفاده زنبور باید آبگاه درست کرد. این در حاشیه کویر است. از اردستان وقتی به طرف مهاباد بروید وقتی به کوه هایش برسی این کوه ها مملو از بادام کوهی ، تنگس و گیاهان دیگر است.
نحل منفرد : یعنی از مهاباد به سمت نطنز یا بادرود؟
سید محمد رضویان : به سمت بادرود . البته به سمت کویر بادرود ، محدوده زواره به سمت مهاباد کوه های بسیار غنی ای دارد . گوسفند های مهابادی که در کویر هستند حتی از گوسفندهای غرب ایران بهتر اند. زنبوردارانی که اطراف انارک یزد هستند هم موفق اند.
چوپانان بسیار صحرای قشنگی دارد. در خور و بیابانک هم صحرا بسیار زیباست و بعضی تا حدود روستای مصر پیش می روند . عمده گیاه آنجا خار شتر است .
نحل منفرد : من شنیده ام اکالیپتوس هم دارد.
سید محمد رضویان : اکالیپتوس اطراف شهر ها هست که مقدارش کم است، اما خار شتر در آنجا خیلی خوب است .
همین کویر نزدیک اردستان به سمت نائین هم خار شتر خوبی دارد .
فارس
نحل منفرد : در فارس چه خبر هست؟
سید محمد رضویان : در فارس صحراهای خیلی زیادی وجود دارند. مثلاً از آباده که به سمت اقلید بیاییم در جنوب آباده منطقه ی شکار ممنوع بصیران قرار دارد . این صحرای وسیع تا جنوب اقلید و کوه بِل ادامه دارد. در یک سمت جاده و پشت آن ارتفاعات بسیار غنی ای قرار دارند. مرحوم روستایی خدا بیامرز یک سال که به منطقه ی بل آمده بود به قدری عسل گرفت که فقط یک خاور سرپولک برد . یک سال روزی اش بود. آمد. اما بعد از آن دیگر نیامد. ما که کمی آن طرف تر بودیم سری شش تا هفت کیلو گرفتیم اما او حدود سری بیست کیلو گرفت . آنجا منطقه ی حفاظت شده است اما او جایی گذاشته بود که کار به شکاربانی نداشت .
بعد از دامنه های بل به اطراف آباده می رفتیم که آنجا گاوپونه داشت. باز اینجا در سالهای پربارش پنج شش کیلو عسل می گرفتیم. اینجا که کار تمام می شد باید آماده می شدیم برای گز انگبین .
نحل منفرد :گاوپونه دیگر نیست؟
سید محمد رضویان : گاوپونه هست چون تلخ است و گوسفند نمی خوردش تا خشک شود ولی باران به فصل نمی زند که اینها نر کند و بالا بیاید. باران به وقت می خواهد که ریشه اش خیس شده و هر ریشه صد شاخه می دهد و هر شاخه شاید پنجاه تا صد گل دارد . گیاهی است بسیار خوشبو و عسل آن خیلی ملایم و خوشمزه است . مناطقی مثل آباده حتی تا کویر خودمان در اطراف اردستان ، بیابانهای دور میمه و دلیجان و دشت موته گاوپونه ی فراوان دارند. آنجا قاسنی ( باریجه ) هم داشت. قاسنی گیاه کمیاب و پر ارزشی است .
نحل منفرد : قاسنی با جاوشیر کما فرق می کند؟
سید محمد رضویان : از خانواده آنها است اما قاسنی ویژگی های خاص خودش را دارد ، جاوشیرکما عسل معطر و غلیظ و خوشبویی دارد اما قاسنی نه ، ریشه اش را مثل گون کتیرا تیغ می زنند یک ترشحاتی دارد که جمع آوری می کنند و خیلی هم بودار است. اگر آدم بو بکشد شاید بی هوش شود ! می گویند ادکلن سازهای اروپایی برای ذخیره مخازن خود وقتی در گالن چیزی ریخته اند یک مقدار از این می ریزند رویش که مانعی باشد که بو در فضا پخش نشود و ماندگاری داشته باشد.
در حاشیه این کوه ها از مریم نخودی با ارزش هست ، تا همان قاسنی و انواع و اقسام کرک ها. گیاهی از خانواده نعناها به اسم عرونه یا اروانه که عسل خیلی خوشمزه ای دارد و یا گیاهی به نام کُپ که اسم علمی آن را فراموش کرده ام نیز درآنجا وجود دارند .
نحل منفرد : اگر برویم به جنوب به منطقه کرمان و بافت چطور؟
سید محمد رضویان : اینجا ها هم صحراهای عالی ای داریم.
نحل منفرد : چه چیز دارند؟
سید محمد رضویان : همه چیز دارند مثل استان ما ، اصفهان و اطراف شهر نجف آباد است تنوع گیاهی اش خوب است ، بعضی از سالها بافت عالی می شود ، انار، بردسیر...
نحل منفرد : سیرجان چطور؟
سید محمد رضویان : سیرجان هم خوب است و جنگل بسیار عالی ای دارد.
نحل منفرد : در جنگل چه دارد؟
سید محمد رضویان : بادام کوهی، بنه و خیلی گیاهان متنوع دیگر یک منطقه حفاظت شده شکاربانی است.
خوزستان
نحل منفرد : حاج آقا در مورد خوزستان هم توضیح دهید؟
سید محمد رضویان : خوزستان مراتع آبی دارد و آب فراوان . برای زمستان خوب است اما متأسفانه سرما هم دارد. صحرایش از یک ماه به عید شروع می شود. خب همین جا ما یک ماه به عید گل داریم.
مثلاً دزفول منطقه ی بسیار وسیعی است که از کرخه تا نزدیک شوش دانیال را شامل می شود ، یک منطقه وسیع کشاورزی. سبزیجاتی مثل کاهو ، کلم ، کرفس ، شلغم همه ی اینها از دشت دزفول می آید . آب دارند و می کارند و هوا هم مساعد است . زنبوردارانی که به آنجا می آیند غالباً آذری ها هستند ، آمدنشان برای نجات از سرما است .
کشاورزی آنجا کشاورزی پاکی است در ده هکتار گندم آنجا یک گل نمی بینید در یک هکتار سبزیجات آنجا یک گل استثناء می بینید من سه سال که بدلیل خشکسالی به آنجا رفتم نتیجه ای ندیدم ...
نحل منفرد : مرکبات ندارند؟
سید محمد رضویان : مرکبات زیر دزفول در منطقه ی شمس آباد موجود است اما عید گل می کند. ما قبل از عید گل می خواهیم . زنبوردار نیاز دارد قبل از گل مرکبات زنبورش رشد کرده باشد که زمان گل مرکبات بتواند عسل بیاورد . مراتع حد فاصل کرخه تا مهران و دهلران هم هست. آنجا حتی خلیلو هم دارد اما آنقدر ازدحام چرا زیاد است که دام ها حتی ریشه ها را هم می خورند.
نحل منفرد : پس شما کلاً خوزستان را توصیه نمی کنید.
سید محمد رضویان : بله همینطور است فقط در منطقه هفت تپه دو نوع گیاه می کارند که یکی کلزا بود که رها شد و یکی شبدر رانجر که گلی خوشه ای دارد و برای اصلاح نژاد شبدر آورده اند . زنبوردارها تا پنجاه روز بعد از عید آنجا می مانند و در گرما و فراوانی پشه ی آن منطقه عسل می گیرند ، اما مجموعاً سازندگی ندارد چه در خشکسالی و چه در ترسالی.
در اطراف سد شهید عباس پور بادام کوهی فراوان است اما سرما هم خیلی شدید است و هرچقدر جلوتر بروید و از اهواز به طرف بهبهان ومنطقه ی کازرون هوا گرمتر و تنوع گیاهی بیشترمی شود وزنبور ساخته می شود سرما کمتر می شود و به بوشهر که برسید دیگر سرما نیست.
در بهبهان کُنار هم فراوان است اما به دلیل بافت کوه هایش زنبور سرخی زیاد دارد. باران هایی هم که بعضی اوقات در جنوب میزد در آنجا کمتر می آمد. باران زنبورهای سرخ را چون کندویشان داخل زمین است از بین می برد. مضافاً مرغ های زنبورخوار هم در منطقه ی خوزستان خیلی زیاد هستند.
مناطق گرمسیر جنوب
نحل منفرد : خب برویم به منطقه ی جنوب که اکثر زنبورداران علاقه دارند به آنجا روند. منطقه خیلی وسیع است از خوزستان شروع می شود تا بندر عباس و سیستان و ایرانشهر و ... البته فکر کنم زنبورداران دو سه فرقه هستند یا به خوزستان می روند یا...
سید محمد رضویان : تنها اگر باران بیاید می توان به جنوب رفت. این نکته ی اساسی است. از هفتاد - هشتاد روز به عید تنوع گیاهی شروع می شود .
یک بحثی بود که به معاون وزیرگفتیم که اتحادیه زنبورداران نیاز دارد یک رابطه ی نزدیک با هواشناسی ایران داشته باشد ، وضعیت بارندگی را باید بفهمیم ، یک پیش بینی هایی می کنند که مفید است. مثل امسال زنبور تا بندر عباس نرود و بی نتیجه برگردد. امسال همه زنبور چهار قاب بردند و دو قاب برگرداندند ، به دلیل اینکه خشکسالی بود و باران نیامد.
نحل منفرد : جنوب یعنی کجا ؟
سید محمد رضویان : از اول برازجان تا کنگان تا گاوبندی تا منطقه لارستان آن طرف تر قیر وکارزین ، پشت جهرم این مناطق به شرطی که باران بیاید دریای گل و تنوع گیاهی است.
نحل منفرد : حاجی آباد چطور؟
سید محمد رضویان : دوراهی حاجی آباد به سمت بندر عباس بد نیست. اما مراتع آنجا گل های فارس را ندارد.
نحل منفرد : در مناطق کازرون و برازجان و اهرم چه پوشش گیاهی ای وجود دارد؟
سید محمد رضویان : در کازرون عمده پوشش مرکبات است و جنگل های اطراف کازرون هم درختانی مانند بنه و بلوط دارند و هم بادام کوهی و تنگس. این منطقه خوب است ولی درجه حرارتش ده درجه از بوشهر خنک تر است ، با این حال اگر سال بارندگی باشد از بوشهر عقب نمی افتد و مراتعش بسیار عالی می شود و بکر و دست نخورده است .
نحل منفرد : برازجان چطور؟ آنجا می توان عسل گرفت؟
سید محمد رضویان : ما چند سالی که در برازجان بودیم عسل نگرفتیم اما زنبور سازی بسیار خوبی داشتیم.
نحل منفرد : شکروک و قنقال متعلق به کدام منطقه است؟
سید محمد رضویان : آنها مربوط به اطراف جم ریز و کنگان است .
نحل منفرد : اهرم چه طور است؟
سید محمد رضویان : شهر اهرم یا تنگستان کشاورزی بی ضرری دارد. یعنی تنباکو دارند که نیازی به سم ندارد . آبشان نیمه شور است ولی زنبور سازی بسیار عالی ای دارد باز هر چه به سمت بوشهر بیایید عالی است ولی سیل گیر است و ممکن است آب همه چیز را با خود ببرد اما به سمت اهرم بیشتر کوهستانی است .
نحل منفرد : پس باید کندوها را در ارتفاع مستقر کرد.
سید محمد رضویان : بله جایی که سیل نگیرد ، تا نزدیکی های آبدان ، دوراهک ، جاشک و بندر دیر که اطراف کنگان است . اینجا ، در سال بارندگی شب ها از بوی گل خوابم نمی برد و تنگی نفس می گرفتم! در مسیر اهرم به برازجان منطقه سمل و گلنگان و ابوالفیروز و سرکره در این محدوده زنبور داشتیم که خدا میداند چه بوی گلی می آمد و زنبور چه می کرد!
از اهرم به سمت جنوب شرق تا فاصله صد کیلومتری ، تا کنگان در صورت بارندگی هم هوای بسیار عالی دارد هم رطوبت خوبی دارد و از هفتاد ، هشتاد روز مانده به عید گرده قطع نمی شود تا حتی شصت روز بعد از عید . سال های آب سالی ، هم کوه های خوبی دارد هم دشت غنی و تنوع گیاهی دارد.
از لار تا بستک که می رسد به بندر لنگه ، این محدوده بسیار عالی است ، هوای بسیار خوب و از نظر پوشش گیاهی هم همه چیز دارد یعنی شما در اَرَد و بِیرم و فِداغ و اطراف گاوبندی هرچیز ببینید در این منطقه بیشتر می بینید اما به شرط بارندگی ، چند بار که بچه های ما رفته بودند زنبور یک قاب بردند و سه تایش کردند. اینقدر زنبور ساخته شد. حالا هر چقدر به طرف خود لار بروید تا گاوبندی( پارسیان ) و خنج و گراش و عوض در این مناطق بهار بسیار خوبی دارد. از نزدیک عید زنبورسازی بی نهایت عالی ای دارد و همه جایش سبز است. البته اگر بارندگی نباشد کویرمی شود و باد خشکی که شن می آورد می وزد.
بیابانهای اطراف لارستان هم اگر باران به وقت ببارد تنوع گیاهی اش شبیه به مرکز ایران است با اینکه در جنوب است.
نحل منفرد : دشت گل می شود.
سید محمد رضویان : دشت گل می شود ، حتی پوشش گیاهی ارتفاعات اش با مناطق ما شبیه است.چه کسی باور می کند در ارتفاعات اطراف ارد و بیرم و فداغ که جزو لارستان است گیاه زول که متعلق به منطقه سرد سیر است سبز شود. اینها را ما دیده ایم.
جهرم
نحل منفرد : لطفاً در خصوص منطقه ی جهرم هم توضیح بدهید؟
سید محمد رضویان : لطفا روی نقشه مناطق اطراف جهرم را نام ببرید تا توضیح بدهم.
نحل منفرد : در جهت شمالی جهرم قطب آباد.
سید محمد رضویان : قطب آباد تا خفر و خود خفر شامل چند آبادی است که درخت بادام و مرکبات دارد.
نحل منفرد : بادام کوهی دارد؟
سید محمد رضویان : بادام کوهی در کوه هایش موجود است اما تعداد آن کم است. اینجا یک مرتعی است برای بعد از عید که گیاه خلیلو دارد . خفرتا نزدیک های کوار حتی تا نزدیک شیراز.
نحل منفرد : خلیلو چیست؟
سید محمد رضویان : گیاه خلیلو که عسل سرخ و معطری دارد که از لحاظ خواص درمانی بسیار عالی است . چند سالی است که این عسل را اصلاً ندیده ایم. حالا به علل مختلف ، این گیاه شیرین است و گوسفندان عشایر کوچ رو آن را می خورند . تا می آید به گل برسد آنها ریشه اش را هم خورده اند . بعضی سالها ما عسلش را جداگانه می گرفتیم. در حوالی جهرم چه به طرف جاده لار و چه به طرف جاده شیراز در بیابانها فراوان بود و بعد از مرکبات شهدش می آمد.
حالا دیگر نیست. شاید الآن بیست و پنج سال است که من دیگر این عسل را ندیده ام ، ده دوازده سال پیش پای دریایش رفتم و شهد هم روی گل خوابیده بود - گلش مثل گل شبدر است وقتی به آن دست می زنید دست آدم از شهد تر می شود - اما زنبور رویش کار نکرد. علتش را فقط خدا می داند اما زمان قدیم سالها ما عسل خلیلو را می گرفتیم . درهر صورت ما از جهرم که می آمدیم حدود هشتاد کیلومتری این گیاه بود تا نزدیک های یک منطقه ای به نام کوار که در آنجا کشاورزی است و این گیاه را هم دارد.
نحل منفرد : یا مثلاً " خانه کهدان " ؟
سید محمد رضویان : این خانه کهدان که گفتید درختان بادامش برای زنبور سازی بسیار عالی است . فصل گل دهی اش هم قبل از عید است.
از قطب آباد جاده ای که به سمت فسا می رود . این محدوده ای است که هم مرکبات دارد و هم در سال بارندگی دریای خلیلو است. از قطب آباد به سمت جهرم جاده ی حیدر آباد که به جهرم متصل می شود. خود شهر جهرم به سمت جاده قیر و کارزین ارتفاعات خاصی هست و دهی به نام سی مکان ، لطفاً روی نقشه پیدا کنید.
نحل منفرد : من مانیان را پیدا کردم.
سید محمد رضویان : بله همینجا در این محدوده بعد از جهرم نزدیک یرگ و مانیان ارتفاعاتی هست که سیاه کوه نام دارد. یکی از انواع عسل های وحشی ، نزدیک همین جا بدست می آید.
نحل منفرد : چه عسلی؟
سید محمد رضویان : زنیان وحشی(کوهی)
نحل منفرد : در چه فصلی بدست می آید؟
سید محمد رضویان : بعد از عید. اینجا دونوع گیاه بهاره دارد که یکی خلیلو و دیگری زنیان وحشی است. محدوده جهرم چه در همین جاده و چه در جاده ی قدیم لار.
نحل منفرد : پایین بسمت خنج چطور؟
سید محمد رضویان : خنج و گراش این گیاه را ندارند.
خب این ها که گفتیم برای بعد از عید است ، یکبار هم زنبورداران در پاییز می روند اینجا برای کُنار... این محدوده که شما می بینید همه اش کنار است یعنی از جهرم به طرف لارستان کنار است ، بندر عباس کنار است قیرو کارزین به سمت خنج وگراش و لار ، منصور آباد ، بیدشه ، محدوده لارستان که شروعش از قیر و کارزین است تا بستک و بندر لنگه اینها همه کنار دارند.
نحل منفرد : اکالیپتوس چطور؟
سید محمد رضویان : برای اکالیپتوس ، قطب آباد که در شمال جهرم است را باید به سمت زاهد شهر بروید ، نوبندگان که نزدیک فسا است در این حد فاصل جنگلی است به نام جنگل کوثر مرکز اکالیپتوس ایران اینجاست که حدود پانصد هکتار اکالیپتوس دارد. اینجا چند آبادی بوده که ساکنان آن روستاهایشان را ترک کردند و فردی بنام مهندس کوثر در اوایل انقلاب این منطقه را آباد کرد و در آنجا اکالیپتوس کاشت. دریای اکالیپتوس است عسل اکالیپتوس هم از همین جا می آید و جای دیگری عسل اکالیپتوس نداریم . بین جهرم به فسا .
نحل منفرد : فصل اکالیپتوس چه زمانی است؟
سید محمد رضویان : بیست تا بیست و پنج روز بعد از عید گل می کند . سه چهار گل را داریم که شبیه پیاله هستند . یکی شان کنار است ، یکی هم اکالیپتوس . اینها گلشان نه تیغ دارد و نه خار. شهد فراوان هم دارد. زنبور خرطومش را درون کاسه ی آن فرو می کند و نوشدانش را از شهد پر می کند و می رود.
نحل منفرد : پس باید محصول زیادی برداشت کنند؟
سید محمد رضویان : بله اصلاً علت اینکه حتی اگر هوا یاری نکند و زنبور تنها دو ، سه ساعت در روز روی این گل ها کار کند عسل خوبی می آورد این است. شهد اینها خیلی راحت الهضم و راحت البلع هست و دیگر زنبور مثل وقتی که در خار و تیغ زول و گون کار می کند از بین نمی رود ، شهد را می مکد و سریع می آید و دوباره حرکت از نو.
نحل منفرد : غیر از این مناطق کنار در جای دیگری هم هست؟
سید محمد رضویان : در اطراف چابهار هم خیلی کم دیده ام وقتی از چابهار به طرف بندر عباس می روید کم و بیش می توان کنار را دید. بیابانهای جیرفت و کهنوج هم دارد. بیابانهای میناب هم دارد اما عمده مناطقی که کنار استحصال می شود درجنوب بوشهر و لارستان است ، خنج ،گراش ، عوض و...
کلامی با زنبوردارها
نحل منفرد : در پایان خواهش می کنم اگر صحبتی با زنبوردارها دارید بفرمایید؟
سید محمد رضویان : یک زنبوردار چه قدیمی چه جدید باید اولاً گیاه شناسی بلد باشد و وقت گل را بداند. طول گل دهی را بداند. هیچ وقت برای یک گل به صحرا نرود. حداقل سه گل در یک مرتع انتخاب کند. سعی کند نزدیک کوه باشد که دشت و کوه را با هم داشته باشد. خدا قدیمی ها را بیامرزد عجب حرف هایی می زدند ، چون من هم مثل خود شما اهل تحریر بودم در جوانی ام از صحبت های اینها استفاده می کردم ، تلمذ می کردم ، بچه ها تعجب می کنند که تو چطور این صحراها را پیدا کردی؟ می گویم فقط علاقه ، یک موتور داشتم ماشین هم نداشتم ، یکبار هم در یکی از ارتفاعات خوردم زمین که فقط خدا نجاتم داد ، همین طور به صحرا گردی می رفتم و موفق هم بودم. زنبوردارها هم اگر این روش ها را به کار گیرند ان شاء الله موفق خواهند بود.
نحل منفرد : از لطف شما متشکرم.
نحل منفرد
نجف آباد- مهر ماه 1394
شماره همراه حاج سید محمد رضویان:
09131314475
فروشگاه لوازم زنبورداری جهانی واقع در شهرستان مرند استان آذربایجان شرقی یکی از مجهزترین فروشگاههای لوازم زنبورداری در منطقه شمال غرب کشور می باشد که در زمینه تولید و عرضه لوازم و تجهیزات و محصولات زنبوداری به صورت عمده و خرده فروشی با زنبوداران عزیز همکاری داشته و توانسته است با پشتکار و بروز رسانی مداوم و تهیه ملزومات زنبوداری درجه یک رضایت زنبوداران عزیز را فراهم آورد.
این فروشگاه توانسته است انواع لوازم زنبوداری تولید داخل و خارجی را برای اولین بار در سطح منطقه و کل ایران عرضه نموده و نمایندگی فروش اکثر تولید کنندگان داخلی را کسب نماید.
این فروشگاه جهت سهولت در خرید و تهیه ملزومات زنبوداری و بروز رسانی اطلاعات زنبوداران اقدام به راه اندازی کاملترین سایت زنبورعسل و فروشگاه لوازم زنبوداری نمموده است.
آدرس اینترنتی سایت زنبورعسل ایران
فروشگاه لوازم زنبوداری
آدرس :آذربایجان شرقی مرند فروشگاه لوازم زنبوداری جهانی 09144929484
سایت زنبور عسل ایران (لوازم زنبورداری جهانی) از سال 1388 با هدف ترویج و اشتراک گذاری مطالب زنبورداری توسط مدیر سایت مهندس امین جهانی از شهرستان مرند پایه گذاری گردید تا زنبورداران بتوانند در کنار هم از تجربیات یکدیگر استفاده نمایند . امید است با استفاده از مطالب ارائه شده در سایت گامی در جهت مدرنتر شدن صنعت زنبورداری برداشته باشیم.