نحل منفرد: ابتکارات علی عطائیان - مدیر عامل شرکت تلقیح ملکه زنبور عسل الوند - در تولید دستگاه تلقیح مصنوعی ملکه ، آموزش مهارت های مورد نیاز برای کار با این دستگاه و فروش ملکه های نژاد کارنیکا که با استفاده از تکنیک تلقیح مصنوعی بارور شده اند ، موجی از سؤالات و اظهار نظرها را در بین فعالین و کارشناسان صنعت پرورش زنبور عسل کشور به راه انداخته است. تلاش کردیم در گفتگویی که با وی انجام شد به جواب قسمتی از این سؤالات دست یابیم.
نحل منفرد: بسم الله الرحمن الرحيم . به عنوان سئوال اول بفرمایید چه شد که به آلمان رفتید و در آنجا چه خواندید؟
علی عطائیان : من از سال64 مشغول زنبورداري هستم. يكي از اقوام در هانوفر آلمان زندگي مي كرد و از طريق ايشان در جريان روند پرورش زنبور عسل در آلمان بودم. آلماني ها در برخي رشته ها از جمله كار اصلاح نژاد در دنيا بهترين هستند. دليل اين است كه انسان هاي دقيقي هستند. از كلاس اول – دوم ابتدايي آموزش مي بينند كه در همه ي كارهايشان يادداشت برداري كنند. اصلاح نژاد زنبور عسل امكان ندارد مگر با برنامه اي بسيار دقيق. بيشتر از ژنتيك روش كار و بيش از روش كار يادداشت برداري و برنامه ريزي در اين كار اهميت دارد تا نتيجه بگيريد. سال 76-77 مدرسه اي فني حرفه اي در رابطه با پرورش زنبور عسل در آلمان فعاليت مي كرد. از كل جهان نيرو مي گرفت و دو سال آموزش را در قالب برنامه اي به نام برنامه ي سبز ارائه مي كرد. البته 6 ميليون تومان هم هزينه داشت. من در آنجا دوسال آموزش زنبورداري صنعتي را ديدم. بعد از اتمام دوره در آلمان ماندگار شدم و در سازمان بهزيستي آلمان به عنوان معلم پرورشي بزرگسالان داراي معلوليت ذهني و افسردگي استخدام شدم. در آنجا براي معلولين ذهني يك زنبورستان درست كردم و طرحم بسيار موفق شد به طوري كه در سال 2006 به عنوان كارآفرين برتر آلمان معرفي شدم. بعد از آن بهزيستي آلمان اعلام کرد كه مربيان بايد تحصيلات آكادميك داشته باشند. هزينه ادامه تحصيل را هم تقبل مي كردند. اين شد كه وارد دانشگاه كاسل آلمان (www.uni-kassel.de )در مقطع كارشناسي در رشته پرورش حيوانات و گرايش تخصصي اصلاح نژاد و تلقيح مصنوعي ملكه زنبور عسل شدم . از اساتيدم هم مي توانم پروفسور بنيفيلد (Kaspar Bienefeld ) ، پروفسور بوشلا ( Dr. Büchler ) و تیم تحت مدیریت ایشان نام ببرم. واحد هاي عملي و تحقيقاتي را هم در مركز تحقيقات هسن ( Hessen ) مي گذرانديم.
نحل منفرد: آقاي عطائيان آيا شما معتقديد كه تمام ملكه ها ي زنبورستان ها بايد با استفاده از تلقيح مصنوعي بارور شوند؟
علي عطائيان: خير ، اگر بخواهيم همينطور كه فعلاً كار مي كنيم پيش برويم نيازي نيست اما اگر بخواهيم به صورت صنعتي زنبورداري كنيم ، بله. يعني اگر بخواهیم ژنتیک زنبورهای ایران را ارتقاء دهیم هیچ راهی ندارد جز اینکه تکنیک تلقیح مصنوعی را در کشور رواج دهیم. در كشور آلمان مناطق پرورش ملكه ای وجود دارد كه به زنبورستان هاي آن مناطق كارت طوسي رنگي داده مي شود. مناطق ديگري هستند كه مناطق پرورش ملكه نژاد اصيل هستند و كارت سبز به آنها داده مي شود. اگر در اين مناطق تلقيح به صورت طبيعي هم انجام شود همان كيفيت تلقيح مصنوعي را دارد . زنبورستان هاي ديگر هم حق ورود به آنجا را ندارند. اگر بخواهيم كيفيتي نظير مناطق داراي كارت سبز آلمان را ايجاد کنیم واقعاً راهي جز تلقيح مصنوعي نداريم.
نحل منفرد: آیا می شود از ملکه های تلقیح شده برای تولید عسل استفاده کرد یا باید تنها برای اصلاح نژاد استفاده شوند؟
علی عطائیان: بله ، شركت هايی در لهستان هستند که به عنوان مثال فقط يكي از آنها در سال 7000 ملكه تلقيح شده توليد مي كند. مشترياني كه ملكه هاي اين شركت ها را مي خرند ، همه براي توليد عسل از آنها استفاده مي كنند چرا كه مي خواهند هميشه كارشان را با كيفيت خيلي بالا انجام دهند.
نحل منفرد: يعني همه ی ملكه هاي زنبورستان شان با تلقيح مصنوعي توليد شده اند؟
علی عطائیان: بله
نحل منفرد: قیمت این ملکه ها چقدر است؟
علی عطائیان: قيمت يك ملكه لاين مادري كارنيكا در ايران 350000 تومان است در حالی که قيمت كلاس A آن در آلمان يعني همان كيفيتي كه ما در ایران توليد مي كنيم 2519000 تومان است. لارو 18 ساعته آن هم دانه اي 3800 تا 4000 تومان به فروش مي رسد و براي پيوند زدن استفاده مي شود.
نحل منفرد: لارو را چطور مي فروشند؟
علي عطائيان: آگهي مي كنند كه در فلان تاريخ لارو آماده براي پيوند داريم. شما قابهاي پيوندتان را آماده مي كنيد و به آنجا مي رويد . اگر خودشان پيوند بزنند يك قيمت دارد و اگر خودتان بتوانيد اين كار را انجام دهيد يك قيمت.
نحل منفرد: يعني يك لارو با كمتر از 18 ساعت سن زنبور كارنيكا را مي فروشند؟
علی عطائیان: بله ، انگار مورچه مي فروشند. جواب هم مي گيرند. چون اجداد آن ملكه همه تلقيح شده بوده اند . كيفيتش فوق العاده بالا است . در يك كشور كافي است سه چهار سال همه جا با استفاده از تكنيك تلقيح مصنوعي كار كنيد ، كيفيت ژنتيكي بالايي در زنبورستان هاي آن كشور به وجود مي آيد بعد مي توانيد يكي دو سال هم به روش طبيعي كار كنيد.
نحل منفرد: آيا عمر اقتصادي ملكه هايي كه به صورت مصنوعي تلقيح مي شوند كمتر است؟
علی عطائیان: آفرين ، سؤال جالبي كرديد! يكي از مشكلات در ايران آن است كه نتوانسته اند تلقيح مصنوعي را درست انجام دهند. يك خانم76 ساله زنبوردار آلماني به نام كريستينه وينگلا ( Christine Vingla ) قادر است روزانه براي 110 ملكه اسپرم بگيرد و آنها را تلقيح كند . اين خانم از كارش 98% جواب مي گيرد . كاري كه در طبيعت به هيچ وجه امكانش نيست. حتي بهترين ايستگاه هاي پرورش ملكه در محل هاي قرنطينه و عاري از هر گونه آفات محال است كه 80% نتيجه داشته باشند. در موقعيت هاي خوب مي گويند 65 تا 70 درصد جواب مي گيرند. اين خانم اين كار را انجام مي دهد و ملكه هايش هم طول عمر عادي دارند.
نحل منفرد: عادي يعني چي؟
علی عطائیان: يعني با سال تولد آن حد اقل 3 سال. ملكه هايي كه خود ما هم تلقيح مي كنيم كيفيت بالايي دارند. البته فوت كوزه گري كار اینجا است که ملكه وقتي بيهوش مي شود به هيچ وجه نبايد بيشتر از 4 تا 5 دقيقه زير دستگاه گاز ببيند. اگر بيشتر از اين گاز ببيند طول عمرش فوق العاده كم مي شود.
نحل منفرد: يعني كيفيت عملكرد بستگي به مدت زمان انجام كار دارد.
علی عطائیان: در ايران گاهی که مي خواهند ملكه تلقيح كنند بيش از 10 دقيقه طول مي كشد. من خودم اين كار را میانگین در 2 دقيقه انجام مي دهم و 6 دقیقه هم طول مي كشد كه براي يك بار تلقيح اسپرم بگيرم.
نحل منفرد: شاگردانتان چطور؟
علی عطائیان: برخي از آنها خيلي خوب هستند. برخي هم فقط دستگاه ما را خريده اند تا بروند و با استفاده از آن وام بگيرند كه اينها خيلي بد هستند. همه جور داريم.
نحل منفرد: آيا شما به همه ي زنبوردارها توصيه مي كنيد دستگاه شما را بخرند و اين تكنيك را ياد بگيرند ؟
علی عطائیان: نه ، به هيچ وجه. بارها و بارها در سمينارها گفته ام: بسته به تعداد كلني ها ، 8 تا 15 دستگاه مي تواند كل يك استان را تأمين نمايد. البته اگر بخواهیم ژنتیک زنبور ها را ارتقاء دهیم از هر 5 زنبوردار یک نفر باید به تکنیک تلقیح مصنوعی مسلط باشد.
نحل منفرد: اين به اين معنا است كه افرادي به صورت تخصصي شغلشان توليد ملكه تلقيح شده زنبور عسل شود و به زنبورداران ديگر ملكه بفروشند.
علی عطائیان: بله ، شغلشان بشود توليد لاين ها يا ملكه هاي اصلاح شده ، از هر نژادي كه نياز دارند. فقط بايد از روش تلقيح استفاده كنند تا بتوانيم در اصلاح نژاد جواب بگيريم. علوم دامي در كشور نتوانسته جواب مثبتي از اصلاح نژاد بگيرد به ولله براي اينكه تلقيح را بلد نبوده اند.
نحل منفرد: من در خصوص زنبور هايي كه به صورت مصنوعي تلقيح شده اند چيزهايي شنيده ام!
علی عطائیان: هر چه شنيده ايد بگوييد.
نحل منفرد: مي گويند اينها بعد از چند نسل از نظر ژنتيكي ضعيف مي شوند و اصلاح نژاد در دراز مدت با روش تلقيح مصنوعي ميسر نيست. جواب شما براي اين سؤال كارشناسان چيست؟
علی عطائیان: ببينيد اين حرف واقعاً پشتوانه علمي ندارد. مگر تلقيح مصنوعي چه كار مي كند؟ تلقيح مصنوعي بخش مادري و بخش پدري را به صورت كنترل شده كنار هم قرار مي دهد. وقتي نتوان از كار با اين دقت نتيجه گرفت در طبيعت مي توان نتيجه گرفت؟ در طبيعتي كه هيچ كنترلي نمي توان داشت كه چه زنبور نري با ملكه جفت خورده است؟ اين است كه مي گوييم اين حرف اصلاً پايه و اساس علمي ندارد. در تلقيح مصنوعي حتي ما ملكه هايي را كه مي خواهيم تلقيح كنيم وزن مي كنيم. ملكه هايي كه بالاي 0.19 گرم وزن داشته باشند از آنها استفاده مي كنيم به اين دليل كه اندام هاي داخلي تكميل شده اي دارند. ملكه هاي ايراني در بهترين شرايط 0.14 گرم هم وزن ندارند.
نحل منفرد: من منظورم در مقايسه با ملكه هاي ايراني نيست به صورت كلي اين موضوع را بررسي كنيم.
علی عطائیان: كلاً هم خير مشكل ژنتيكي برايشان پيش نمي آيد . اين برمي گردد به برنامه ي ژنتيكي اي كه شما نوشته ايد و از آن پيروي مي كنيد. ربطي به تكنيك ندارد.
نحل منفرد: موضوع ديگر اينكه چرا نژاد كارنيكا را انتخاب كرديد؟
علی عطائیان: به اين دليل كه ما تنها دو نژاد پرورشي در جهان داريم. يكي بك فست انگلستان ( Bukfast ) كه اين نژاد به پوشش گياهي اي شبيه به كلزا يا گيشنيز به صورت وسيع نياز دارد. فوق العاده رشد بالايي دارد. مي شود گفت كه وحشتناك رشد مي كند ولي مديريت ذخيره سازي آن كم است. ما در ايران نياز به زنبوري داريم كه در فراز و نشيب ها ي پوشش گياهي مناطق بتواند از بچه دادن صرف نظر كند و بتواند مديريت دقيق گرده و شهد را داشته باشد. در بین نژادهای موجود در جهان اين نژاد كارنيكا ( Carnica ) است كه دقيق اين كار را مي تواند انجام دهد.
نحل منفرد: نژاد هاي ديگر مثل كارنيولان ( Carniolan ) يا ايتالين( Italian ) اينها از قبل موجود بوده اند؟
علی عطائیان: اينها موجود بوده اند و اصلاح نژاد شده اند اما چهارچوب اقليمي خاص خودشان را نياز دارند. برخي از آنها در تابستان بسيار خوب كار مي كنند اما در زمستان كم مي آورند. بعضي ها مثل قفقازي ( Caucasica ) بچه دهي خيلي بالايي دارند و بره موم وحشتناكي توليد مي كنند. نژادهای بومی اصلاح شده در کشور خودمان هم نمی توانند در همۀ اقلیم ها عملکرد مثبتی داشته باشند.
نحل منفرد: كارنيكا را توليد كرده اند يعني چه؟ يعني اين نژاد از قبل وجود نداشته است؟
علی عطائیان: اصلاً كارنيكا را با روش لكه برداري توليد كرده اند . يعني از خصوصيات خوب نژادهاي ديگر برداشته شده است. بك فست هم دقيقاً همينطور است . از كنار هم گذاشتن خصوصيات ژنتيكي خوب نژاد هاي متفاوت كارنيكا به وجود آمده است. و آن را از طريق تلقيح مصنوعي آنقدر تكرار كرده اند كه اين خصوصيات به صورت يك ژن ثابت خودش را نشان مي دهد . این نژاد استانداردهاي ژنتيكي و ريخت شناسي جهاني دارد. پروفسور بنیفیلد می گوید: همه ی سگ های عروسکی اصلاح نژاد شده دی ان ای گرگ را دارند اما از نظر خصوصیات اصلاً شباهتی به گرگ ندارند. گرگ یک نژاد بومی است و این سگ ها نژاد پرورشی. در زنبور عسل هم همینطور است.
نحل منفرد: شما مي فرموديد خوب است كه در ايران به جاي واردات ملكه زنبور عسل واردات اسپرم داشته باشيم چه نيازي هست كه اسپرم وارد كنيم. ملكه هاي مادري را با تلقيح مصنوعي تكثيرشان كنيم كافي است ديگر؟
علی عطائیان: به اين دليل كه ژنتيك زنبور عسل مثل تكه اي يخ در دستان شماست . خيلي زود شروع مي كند به تحليل رفتن .
نحل منفرد: حتي با تلقيح مصنوعي ؟
علي عطائيان : با تلقيح مصنوعي هم تحليل مي رود. البته مي تواند برعكس هم باشد و با تلقيح مصنوعي نژاد وارد شده را ارتقاء دهيد. هميشه در ژنتيك شما احتياج به يك خون تازه داريد. در بلند مدت نمي توان با يك گروه ژنتيكي يا يك لاين خاص كار كرد. دچار مشكلات ناشي از هم خوني مي شويم. به همين دليل نياز داريم مرتباً براي ارتقاء كيفيت ، تناوب ژنتيكي و جلوگيري از عوارض هم خوني از اسپرم هاي جديد استفاده كنيم.
نحل منفرد: پس اگر دقيق كار كنيم ما هم مي توانيم توليد كننده ي اسپرم بشويم؟
علي عطائيان: صد در صد . به شما قول مي دهم كه ما اين كار را در ايران ، استان همدان تحت پوشش مرکز خودمان انجام خواهيم داد.
نحل منفرد: چه لاين هايي در نژاد كارنيكا وجود دارد؟
علی عطائیان: چهار لاين را هم اكنون ما در استان همدان داريم كه به صورت وسيع روي آنها كار مي كنيم. در اروپا لاين هاي مختلفي را با عملكردهاي متفاوت توليد كرده اند. چه از نظر عملكرد در اقليم هاي مختلف و چه از نظر بازدهي روي اين لاين ها كار شده است. كارنيكاي اتريشي ، سوييسي و آلماني وجود دارند. اينها هر كدام رنگ هاي متفاوت و بازدهي خاص خودشان را دارند.
نحل منفرد: رنگ متفاوت يعني چه؟
علی عطائیان: يعني بعضاً كلاً مشكي نيستند و حلقه زرد دارند كه در سايت ما( www.talghihe-malekeh.com )مي توانيد استاندارد هاي مربوط به شكل اين لاين ها را ببينيد. همه مطالبي كه آنجا هست ترجمه مطالب علمي است.
نحل منفرد: برخي از همكاراني كه ملكه هاي شما را خريده اند گزارشات ضد و نقيضي در مورد بازده آنها در اقليم هاي مختلف بيان مي كردند.
علی عطائیان: بله اين صحيح است به خاطر اينكه ما لاين هاي مختلفي را مي فروشيم. ما به دليل اينكه بدانيم چه لايني به درد مشتري مي خورد سؤال مي كنيم كه چه هدفي از خريد ملكه دارند و لاين هاي مختلفي را به آنها ارائه مي كنيم. اينكه توليد عسل بالا مد نظر آنها است يا رشد جمعيت بالا مهم است. همه ي فاكتورها در يك نژاد جمع نمي شود. به عنوان مثال توليد كنندگان ژل رويال از زنبور قفقازي و يا همين زنبور ايراني خود ما استفاده مي كنند چون ميل به بچه دهي بالايي دارد و خيلي زياد شاخون توليد مي كند.
نحل منفرد: چه جالب پس این زنبورهای خومان هم بالاخره یک کاربردی دارند! خب بنابراین آنهايي كه از شما ملكه مي گيرند نبايد توقع داشته باشند كه اين زنبور در كوهستان ، در كوير يا شمال كشور عملكرد يكساني داشته باشد. اين صحيح است؟
علی عطائیان: خير. ما لايني داريم كه در همه جای ایران جواب مي دهد. لايني داريم كه از 52 درجه دزفول در خرداد ماه جواب داده است و در مناطق كوهستاني هم جواب مي دهد.
نحل منفرد: اسم اين لاين چيست؟
علی عطائیان: يكي از زير مجموعه هاي لاين آلماني نژاد كارنيكا است كه به آن مي گوييم اشتوتس( Stoß ). اشتوتس اسم فردي است كه اين لاين برجسته را توليد كرده است.
نحل منفرد: پس شخصي كه مي خواهد از شما ملكه بخرد اول بايد بگويد كه چه چيزي از شما مي خواهد؟
علی عطائیان: دقيقاً بايد بگويد كه چه چيزي مي خواهد. برخي فقط مي خواهند رنگ آن طوسي - مشكي يك دست باشد. به اين دليل كه آن را راحت تر مي توانند به زنبورداران بياندازند. بدون آنكه خصوصيات مورد نظر خريدار را داشته باشد. متأسفانه چنين تمايلاتي وجود دارد.
نحل منفرد: يك اتهامي را به شما وارد كرده اند. گفته اند كه شما زنبورهايي را كه به عنوان شاهد به ديگران نشان مي دهيد نمونه سازي كرده ايد. آيا اينطور بوده است؟
علی عطائیان: خانمي از همكاران رده بالا این را به آقاي مهندس جمشيدي – مدیر گروه تولیدات زنبور عسل وزارت جهاد کشاورزی - گفته بود. مهندس جمشيدي به جنوب آمد و از زنبورستان ما بازديد كرد. گفت: ما اصلاً فكر نمي كرديم يك چنين ژنتيكي در ايران وجود داشته باشد. در زماني كه تمام زنبورستان هاي مجاور ما نياز به تغذيه داشتند ايشان مي گفتند : ميانگين 25 قاب از هر كندوی ما مي شد عسل برداشت كرد. بعداً دوباره آن خانم در جلسه اي گفته بودند كه آن كندو ها را براي فيلم برداري سر هم كرده اند. مهندس جواب داده بود كه 400 كندو يك دست را نمي توان سر هم كرد. گذشته از آن عسلش را سرهم كرده باشند ، ما بدون كلاه و دستكش و دودي كندوها را بازديد مي كرديم . مي توانسته اند بگويند اين مهندس جمشيدي است نيشش نزنيد؟
نحل منفرد: آقاي عطائيان چرا دستگاهتان اينقدر گران است؟
علی عطائیان: به خاطر اينكه اولاً دستگاه ما چيزي از دستگاه های خارجي كم ندارد. تقريبا از دستگاه پروفسور اشلاي ( Peter Schley / www.besamungsgeraet.de ) كه همكار خود من در ايالت هسن هستند سيزده ويژگي هم بيشتر دارد. آنها بدون آموزش دستگاهشان را ده ميليون و هفتصد هزار تومان مي فروشند فقط با ارائه يك سي دي . ما با سه روز آموزش و يك روز آموزش تكميلي در سال آينده و سه سال گارانتي و كلی وسایل آن را مي فروشيم هشت ميليون تومان. یا مثلاً دستگاه دوازده ميليوني اسوينتي دانمارك يك پنجم تجهیزاتی كه همراه دستگاه ما هست را ندارد. ( Swienty / www.swienty.com )
نحل منفرد: اما قبول كنيد كه براي زنبوردار ايراني سخت است كه اين مبلغ را بپردازد. اگر بتوانيد به طريقي آن را ارزان سازي يا ساده سازي كنيد شايد بيشتر قابل استفاده باشد.
علی عطائیان: ببينيد موضوع اين است كه برخي از وسايل آن ، مثلاً ميكروسكوپ را ما مي خريم كه قيمت آن در بازار مشخص است. سر سرنگ هاي تلقيح آن را آلماني براي بچه ها مي گذاريم كه دانه اي 45000 تومان است. همه اين مسائل يك سو ، از سوي ديگر اگر كسي بتواند درست تلقيح را انجام دهد و فقط در سال 100 ملكه ی لاين توليد كند سالي 35 ميليون تومان مي تواند درآمد داشته باشد. اين با هشت ميليون تومان قابل مقايسه نيست.
نحل منفرد: پس كسي بايد به سراغ شما بيايد كه بتواند درآمد از اين كار كسب كند و پول دستگاه را دربياورد.
علی عطائیان: بله ما براي تفريح كه كار نمي كنيم.
نحل منفرد: از شاگردانتان بفرماييد برخي از شاگردان شما رفته اند و مراكز پرورش ملكه را احداث كرده اند. كدام هايشان موفق بوده اند و كدامشان را شما تأييد مي كنيد كه زنبوردارها بروند و ملكه از آنها بخرند؟
علی عطائیان: ببينيد خيلي از آنها خوب هستند. مثل آقاي ميركريمي در تهران ( تلفن:09123844031 ) ، آقاي سالاركيا در دماوند ( تلفن: 09123020152) ، آقاي حميد جباري ( تلفن: 09185908040 ) و برادران افشين نيك ( تلفن: 09183115262) در همدان كه خيلي قوي كار مي كنند . آقاي بيات ( تلفن:09186747974 ) در ملاير هستند . در نجف آباد آقاي لساني ( تلفن:09132312311 ) هستند . در شهر كرد آقاي محمودی مریوان ( تلفن: 09183758341 ) كه واقعاً خوب كار مي كنند. و آقای حسین نوجا که اولین و بهترین کارآموزم هست ، اين را جدي مي گويم. خيلي ها هستند كه خوب كار مي كنند و خيلي ها هم هستند كه فقط آمده اند و دستگاه را خريده اند و طرحي نوشته اند و 150 ميليون وام برايشان در نظر گرفته اند.
نحل منفرد: در نيشابور هم كسي را داشته ايد.
علی عطائیان: بله در نيشابور هم آقاي قدرت نيا ( تلفن: 09151531402) را داشته ايم.
نحل منفرد: كار کسانی كه فرموديد را تأييد مي كنيد؟
علی عطائیان: خيلي هايشان را تأييد مي كنم. حتي برخي از آنها ملكه هاي لاين را براي ما فرستاده اند كه كيفيت آنها را تأييد كنيم. مثل آقاي مهندس افشين نيك. خيلي از اينها هم به صورت وسيع با خود ما همكاري مي كنند. من به برخي از كارآموزانم لاين هاي مادري مي دهم . آنها فقط پرورش ملكه را انجام مي دهند و كندوچه ها را آماده مي كنند. كار تلقيح را در مؤسسه خودمان انجام مي دهيم. اين را ديده اند و پشت سر ما گفته اند كه عطائيان ملكه اش را از جاي ديگر مي خرد و عرضه مي كند. اين اصلاً واقعيت ندارد.
نحل منفرد: يعني شاگردانتان خودشان تلقيح مصنوعي انجام نمي دهند؟
علی عطائیان: انجام مي دهند ، برخي از آنها كه با ما ارتباط دارند و كار گروهي مي كنيم كارشان اين است كه فقط پرورش ملكه را انجام مي دهند . آن را براي ما مي فرستند و ما تلقيح را خودمان انجام مي دهيم.
نحل منفرد: يعني يك كار مشترك انجام مي دهيد . خب با اين كار مشترك چه تعداد ملكه در سال توليد مي كنيد؟
علی عطائیان: ما امسال برنامه ريزي توليد 2650 ملكه لاين مادري را كرده ايم.
نحل منفرد: شما يك دستگاه پولك تراش هم توليد كرده بوديد كه چيز جالبي بود.
علی عطائیان: بله اين دستگاه پولك تراش هم در ايران ثبت اختراع شده است. خيلي با نوع آلماني آن متفاوت است.
نحل منفرد: آقاي مهندس چرا مي گوييد اختراع ؟ اين دستگاه ها در آلمان توليد شده بوده شما فقط آنها را بازتوليد كرده ايد.
علی عطائیان: از نظر سازمان مالكيت صنعتي كشور هر اختراعي را كه شما بتوانيد 9 تغيير مثبت در آن به وجود بياوريد مي توانيد به نام خودتان در كشور ثبت كنيد. مثلاً دستگاه تلقيح مصنوعي ما 13 تغيير نسبت به مشابه آلماني آن دارد و داخل خود آلمان هم ثبت شده است.
نحل منفرد: پس با اين تعريف آنچه كه شما توليد كرده ايد چيز ديگري است؟
علی عطائیان: بله واقعاً چيز ديگري است. نه آنكه رنگ آن را عوض كنيم يا ظاهرش را تغيير دهيم . دستگاه تلقيح مصنوعي ما را سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي كشور تأييد كرده است. در آنجا آن را با كل دستگاه هاي موجود در جهان مطابقت دادند. آقاي دكتر طهماسبي و دكتر ميراب زاده اين كار را انجام دادند. كارشان هم 9 ماه طول كشيد. آنها از ما خواستند كه تمام دستگاه هايي كه در جهان وجود دارد را بياوريم.
نحل منفرد: در تصاوير زنبورستان شما در آلمان ديدم كه از كندوهاي يونوليتي استفاده مي كرديد. اين يونوليت ها نمي شكنند؟
علی عطائیان: خير ، ما يك قرارداد به ارزش 65 هزار يورو با كشور آلمان داريم كه بر طبق آن اجازه داريم اين كندوها را در ايران به اسم خودمان به نمايندگي از آلمان ثبت و توليد كنيم. البته در فاز اول قبل از دوره رياست جمهوري آقاي احمدي نژاد كندوها بر اساس استاندارد ايران طراحي و در آلمان ثبت اختراع شدند. آنها را شركتی در آلمان مي سازد. قرار بود تعدادي به قيمت هر كندو 40هزار تومان وارد شود. اما اين مسئله به زمان تحريم ها مصادف شد. آلماني ها هم كار را متوقف كردند و ما منتظر تحولات جديد هستيم.
نحل منفرد: در كندوي يونوليتي وقتي من اهرم را زير قاب مي اندازم تا آن را بالا بكشم اين استحكام را دارد كه نشكند؟
علی عطائیان: فوق العاده استحكامش بالاست. اينجا فوم يونوليت را با تراكم 40 – 50 توليد مي كنند. آن فومي كه آنجا براي توليد كندو استفاده مي شود تراكمش 92 است. وقتي آن را پرت كنيد صداي تخته مي دهد يا وقتي پيچ گوشتی را به آن فشار دهيد داخلش نمي رود. 454 كيلو وزن را هم به صورت مستقيم يا ضربه تحمل مي كند.
نحل منفرد: در تصاوير آن كندوهاي يونوليتي ديدم بين بدنه و كف كندو يك طبقه با ارتفاع چند سانتيمتر هست كه بين زير قابها با كف كندو فاصله ايجاد كرده است . كار اين قطعه چيست؟
علی عطائیان: اين قطعه كارش ايجاد يك فضاي خالي براي هرزه بافي هست. زنبور آنجا هرزه بافي مي كند و تخم نر مي ريزد. وقتي تخم نر ريخت كنه ها بيشتر داخل آن مي آيند و كار تله ي كنه گير را انجام مي دهد.
نحل منفرد: يعني ما به زنبور اجازه مي دهيم كه هرز بافي كند تا بتوانيم كنه ها را گير بياندازيم.
علی عطائیان: بله و بعد آن را جدا مي كنيد و از بين مي بريد. به اين ترتيب كنه ها را از بين برده ايد. اين يك روش بيولوژيك براي از بين بردن كنه واروآ بدون استفاده از دارو است.
نحل منفرد: شما در زنبورستان خودتان هم از كندوهاي كف باز استفاده مي كنيد؟
علی عطائیان: تمام كندوهايمان كف باز هستند.
نحل منفرد: در زمستان هم كف آنها باز است. يعني مثلاً كشويي ندارد كه در زمستان كف آن را ببندند؟
علی عطائیان: به هيچ وجه در سايت ما هم اطلاعات مفيدي در مورد كندوهاي كف باز هست كه مي توانيد ببينيد.
نحل منفرد: باد و طوفان چطور؟ مشكلي ايجاد نمي كند؟
علی عطائیان: خير هيچ مشكلي نيست.
نحل منفرد: در مناطق كويري گويا بهتر جواب مي دهد.
علی عطائیان: خيلي بهتر جواب داده است. البته در كشور مقابله زيادي با كندوهاي كف باز انجام شد. نهايتاً در علوم دامي 16 ماه آقاي دكتر طهماسبي روي آن تحقيق كردند و تأييديه كتبي دادند كه از كندوهاي مدرن كارآمدتر است.
نحل منفرد: از آقاي دكتر بنيفيلد نقل كرده اند كه خصوصيات زنبور عسل ايراني مدا هنوز در توده ي زنبور عسل موجود در ايران وجود دارد و با خالص سازي مي توان آن را دوباره احياء كرد. نظر شما در اين رابطه چيست؟
علی عطائیان: ببينيد پدر بزرگ من مي گفت: صد تعريف فروشنده به يك نه خريدار نمي ارزد. بايد ببينيد زنبوردار چه مي خواهد. زنبوردار بگويد آيا اين خالص سازي ها به دردش مي خورد يا نه . نه عطائيان و بنيفيلد. اگر زنبور دار مي گويد به دردش مي خورد و از اين كار راضي است من هم همان را خواهم گفت. اما در فن و عمل زنبورداري اثبات شده كه اين كارها فايده اي نخواهد داشت. دليلش هم اين است كه ژنتيك زنبور عسل موجود در ايران اصلاً قادر نيست از گل هاي بهاره عسل جمع آوري كند. تمام گل هاي بهاري را صرف رشد خودش مي كند تا از گل هاي تابستانه عسل جمع آوري كند. تابستان هاي ايران هم كه خشك است.
دکتر بنیفیلد خودش با زنبور سیاه اروپایی کار می کرد. بعد از جنگ جهانی دیدند این نژاد پاسخ گوی نیازهای آنها نیست ، خودشان رفتند سراغ کارنیکا. هم اکنون کارنیکا در کشورهای مختلف اصلاح شده و تلاقی هایی دارد که هر کدام برای یک اقلیم مناسب است. نژاد کارنیکا قابلیت برداشت عسل از گلهای بهاره را دارد. ما باید زنبوری داشته باشیم که در فروردین و اردیبهشت عسلش را برداشت کرده باشیم. نژاد موجود فعلی تازه زمانی که گل سنجد گل کند شروع می کند به جمع آوری شهد. این خیلی دیر است.
نحل منفرد: اگر نژاد اصلاح نشود و منتظر اصلاح نژاد مراکز داخلی بمانیم چه می شود؟
علی عطائیان: ببینید موضوع بهداشت غذایی در کشور خیلی مهم است. زنبوردار چون با استفاده از نژاد موجود زنبور عسل نمی تواند تولید مناسبی داشته باشد مجبور به تغذیه زنبورها با شکر برای تولید محصول می شود. در برخی مناطق میانگین 90 کیلوگرم به هر کندو شکر می دهند. این حتی می تواند باعث ایجاد مسمومیت غذایی شود. چرا که در این تغذیه ها بسیاری از داروها وارد عسل می شوند. وضعیت زنبورداری کشور الآن این شده است.
پس باید نژادی داشته باشیم که بتواند تولید و درآمدزایی مناسبی را برای زنبوردار داشته باشد. در ایران نسبت به کشورهای غربی عسل خیلی گران است. باوجود این زنبوردار از درآمد کم شکایت دارد. این به دلیل تولید پایین زنبورهای ما است. متوسط برداشت عسل از هر کندو در ایران 11 کیلو است در حالی که از کندوهای نژاد کارنیکا در آلمان تا 120 کیلو عسل برداشت می شود. من خودم از هر کندوی این نژاد 106 کیلوگرم عسل برداشت کرده ام.
نحل منفرد: در آلمان يا ايران؟
علي عطائيان: در آلمان 106 كيلو برداشت كردم و اينجا با تمام فشاري كه براي توليد ملكه به زنبورستان آوردم در سال گذشته 47 كيلو برداشت عسل داشته ام.
نحل منفرد: بدون تغذيه؟
علي عطائيان: بله بدون تغذيه.
نحل منفرد: پس شما معتقيد كه نژاد را بايد به اينجا بياوريم؟
علی عطائیان: من موافق واردات ملکه نیستم . بايد از طريق واردات اسپرم نژاد را بياوريم و تحت کنترل آن را پرورش دهیم. البته حتي اگر بخواهيم زنبور عسل موجود در ايران را هم خالص سازي كنيم راهي جز تلقيح مصنوعي نداريم. الآن رفته اند و اقداماتي انجام داده اند براي واردات ملكه از آمريكا. گويا با مجوز سازمان دامپزشكي يك سري هم وارد كرده اند و به قيمت هر عدد 200 هزار تومان فروخته اند. من وقتي اين موضوع را براي يك استاد آلماني به نام ( Hartmut Bodenstein) تعريف كردم يك اصطلاح آلماني را به كار برد. گفت: آسمان آن روز را برايتان نياورد. همان روز با يكي از مسئولين تماس گرفتم و حرف او را مطرح كردم . گفت: چرا اين حرف را زده است؟ گفتم: مي گويد : چون اولاً آمريكا به هيچ وجه خودش ژنتيك ندارد هميشه كارنيكاي آلمان و لگوستيكاي ايتاليا (Apis mellifera ligustica ) را وارد مي كنند هيبريد گيري مي كنند و مي فروشند. دوم آنكه منبع تمام آلودگي هاي خطرناك جهان آمريكاست. چرا شما مي خواهيد از آمريكا ملكه وارد كنيد؟
نحل منفرد: مي گويند لازمه ي اصلاح نژاد زنبور عسل استفاده از علم و متخصصين ژنتيك است. آيا چنين متخصصيني در كشو ما حضور دارند. آيا شما در كارتان از وجود آنها استفاده مي كنيد.
علی عطائیان: فقط اين را بگويم عزيزان زيادي هستند كه خوب مي توانند گرامر زبان انگليسي را توضيح دهند اما نمي توانند انگليسي صحبت كنند. جزو بهترين هاي اين كار كه خانه نشين اش كرده اند آقاي دكتر جواد پوراصغر است. خيلي در آلمان سراغ ايشان را از من مي گيرند.
نحل منفرد: ايشان در علم ژنتيك متخصص هستند؟
علی عطائیان: ببينيد علم ژنتيك و اصلاح نژاد و اينها را قاب كنيد ، به ديوار بزنيد. به من بگوييد كار عملي چه بلد هستيد.
نحل منفرد: یعنی شما در این کار برای علم ژنتیک ارزشی قائل نیستید؟
علی عطائیان: ببینید یک موقع شما می خواهید کار اصلاح نژاد انجام دهید و یک موقع می خواهید یک نژاد اصلاح شده را حفظ کنید. ما در حال حاضر یک ژنتیک اصلاح شده که کیفیت فوق العاده و استانداردهای ریخت شناسی و ژنتیکی مشخص قابل اندازه گیری دارد را داریم. می توانیم همه ریزه کاری های آن را تست کنیم و کیفیت آن را بسنجیم. اگر خیلی هنر کنیم بتوانیم همین را در این کیفیت نگه داریم و یا کمی ارتقائش دهیم.
نحل منفرد: یعنی ما به دنبال این نیستیم که یک نژاد دیگری را درست کنیم ؟
علی عطائیان: نه ، نه ، نه به هیچ وجه آن کار فوق العاده پیچیده ای است و می تواند دردسر ساز یا مشکل آفرین باشد.
نحل منفرد: پس اینطور بگوییم که کار ما در این سطح نیست و احتمالاً باید کار مجموعه های بزرگتری باشد؟
علی عطائیان: بله این کار حتی کار مؤسسه ای مثل کریش هاین (Bieneninstitut Kirchhain ) هم نیست. آنها هم تلاش می کنند همان کیفیتی را که دارند نگهدارند و ارتقائش دهند. تلاش نمی کنند که از طریق تلاقی ژنتیکی نژاد جدیدی را ایجاد نمایند.
نحل منفرد: پس مثلاً همین نژاد کارنیکا را چه کسی تولید کرد؟ حمتاً مؤسسه خیلی معتبر و بزرگی بوده است.
علی عطائیان: ببینید کسی که این کار را شروع کرد اصلاً چیزی راجع به ژنتیک نمی دانست. اتفاقی این کار انجام شد. آقای اسکلانا ( Guido Sklener ) که به عنوان پدر کارنیکا وی را در جهان می شناسند.
نحل منفرد: آقای عطائیان زنبورداري در آلمان و ايران چه تفاوت هايي دارد؟
علي عطائيان: همه فكر مي كنند كه اقليم ايران با اقليم آلمان فوق العاده متفاوت است و به همين دليل است كه آنها اينقدر عسل توليد مي كنند و ما كمتر توليد مي كنيم اما موضوع این نیست. ما در ايران اگر كوچرو باشیم حداقل می توانيم 8 ماه زنبورداري خوب داشته باشيم. در آلمان شما 70-80 روز بيشتر نمي توانيد زنبور داري كنيد. به اين دليل كه هوا سرد است . مثلاً پريشب نگاه مي كردم دماي هواي آنجا 8 درجه بود.(خرداد ماه) تا تكان بخوريد بهار و تابستان گذشته است . اواسط مرداد ماه شروع به تغذيه پائيزه مي كنند. زمان فوق العاده كوتاه ولي طبيعت خيلي غني است. در كشور ما زمان زنبورداري فوق العاده بلند و وضع صحرا متناوب است. ما بايد برنامه ريزي دقيقي داشته باشيم و از نژادهاي خوب استفاده كنيم. مناطق خشك جهان بدون بهار نيستند اما مشكل اين است كه اين بهار ها كوتاه مدت هستند.
براي برنامه ريزي در زنبورداري بيشتر از آنكه به اطلاعات هواشناسي دقت كنيم بايد به گياهان طبيعي دقت كنيم. مثلاً آلماني ها مي گويند مهم ترين تقويم زنبورداري كه هميشه دقيق مثل ساعت كار مي كند گندم است. اگر گندم تازه از خاك بيرون آمده باشد و ده سانت رشد كرده باشد مي گويند ميزان گرده منطقه بالا و ميزان شهد پايين است. اگر گندم به زير سنبله برسد فصل بچه دهي زنبورها شروع مي شود. اگر بعد از سنبله بيرون بيايد ميزان گرده كم شده و زنبورها شروع به ذخيره سازي شهد مي كنند. اگر زنبوردارهاي ما در زمان هاي گل دهي گیاهان به آنها دقت كنند و مثلاً سه سال زمان آغاز و پايان گل دهي گياهان منطقه خودشان را داشته باشند مي توانند با استفاده از اين اطلاعات برنامه ريزي دقيقي کنند.
نحل منفرد: آقای عطائیان چند نفر را تا به حال آموزش داده اید؟
علی عطائیان: دقیقاً نمی دانم اما از مجموع آنها 25 نفرشان خیلی خوب در این کار ظاهر شده اند.
نحل منفرد: مجموعه های دولتی همکاری خوبی با شما داشته اند؟
علی عطائیان: بله ، آقای دکتر میراب زاده و آقای دکتر طهماسبی همکاری خوبی با ما داشتند. من از آقای دکتر میراب زاده تشکر می کنم . مسؤل تأیید ثبت دستگاه تلقیح مصنوعی ما در سازمان پژوهش های علمی کشور آقای دکتر میراب زاده و آقای دکتر طهماسبی بودند. آنها تلاش های زیادی کردند که واقعاً از تشکر می کنم.
ای کاش می شد وزارت جهاد كشاورزي برنامه اي شبيه به مسابقه در كشور بگذارد تا ببينيم كه در ايران چه كساني بهترين تلقيح كننده ها هستند و از اين طريق بتوانيم كساني را كه علاقه مند به اين حرفه و كمك كردن در اصلاح نژاد زنبور هستند تشويق نماييم.
نحل منفرد: بنده به هر حال به عنوان یک زنبوردار از شما و همه کسانی که سعی می کنند چیز جدیدی را در صنعت زنبورداری ما اضافه کنند تشکر می کنم . می دانم که در این راه موانع زیادی هم جلوی پای این افراد هست. آقای عطائیان زحمت کشیده اید. دست شما درد نکند.
علی عطائیان: زنده باشید. شما لطف دارید. من یک کتابی هم در رابطه با تلقیح مصنوعی ملکه زنبور عسل نوشته ام که به امید خدا سعی می کنم خیلی زود آن را چاپ کنم. در مقدمه آن کتاب هم از آقای دکتر میراب زاده تشکر کرده ام.
نحل منفرد: اسم کتابتان چه خواهد بود؟
علی عطائیان: " تلقیح مصنوعی را چگونه با موفقیت انجام دهیم " ضمناً سه پدیده ی تلقیح مصنوعی ، نژاد کارنیکا و کندوی کف باز دست آورد سیزده چهارده سال کار ما در کشور آلمان است که از سال 91 داخل ایران بومی سازی شده است. من مطمئنم به هیچ وجه اینها از بین نخواهد رفت.
نحل منفرد: آیا حرفی با زنبوردارها دارید که بخواهید مطرح شود؟
علی عطائیان: بله، خیلی دقیق و صریح بگویم. به هیچ وجه به دولت تکیه نکنید و از آن انتظار نداشته باشید. هر کسی باید گلیم خودش را خودش از آب بیرون بکشد. حتی در آلمان هم همینطور بوده است. آنجا هم زنبوردارها ننشستند که دولت کاری برای آنها انجام دهد. خودشان در کار با جدیت و برنامه ریزی اقدام می کنند و همین باعث پیشرفت آنها می شود.
نحل منفرد: آنجا هم مثل آمریکا انجمن های زنبورداری قوی هستند.
علی عطائیان: قوی و دقیق . ولی کار آنها مثل اتحادیه های ما خرید و فروش وسایل نیست. کار آنها اطلاع رسانی و برنامه ریزی برای ارتقاء سطح علم و دانش زنبوردارها است.
نحل منفرد: متشکرم شما را خسته کردم.
علی عطائیان: موفق باشید ، خدا نگهدار.
www.healinghoney.ir
30 اردیبهشت 1394
تهران - موزه حیات وحش ایران ، دارآباد
اطلاعات تماس مهندس علی عطائیان:
آدرس زنبورستان : همدان - کیلومتر چهار جادۀ ملایر - ابتدای کوی سنگستان - نرسیده به درمانگاه سمیعی،
شرکت تلقیح مصنوعی ملکۀ زنبور عسل الوند.
تلفن/فاکس شرکت : 08134325755
تلفن همراه : 09183070379
آدرس سایت: www.talghihe-malekeh.com
ایمیل: ali.ataeian@talghihe-malekeh.com
فروشگاه لوازم زنبورداری جهانی واقع در شهرستان مرند استان آذربایجان شرقی یکی از مجهزترین فروشگاههای لوازم زنبورداری در منطقه شمال غرب کشور می باشد که در زمینه تولید و عرضه لوازم و تجهیزات و محصولات زنبوداری به صورت عمده و خرده فروشی با زنبوداران عزیز همکاری داشته و توانسته است با پشتکار و بروز رسانی مداوم و تهیه ملزومات زنبوداری درجه یک رضایت زنبوداران عزیز را فراهم آورد.
این فروشگاه توانسته است انواع لوازم زنبوداری تولید داخل و خارجی را برای اولین بار در سطح منطقه و کل ایران عرضه نموده و نمایندگی فروش اکثر تولید کنندگان داخلی را کسب نماید.
این فروشگاه جهت سهولت در خرید و تهیه ملزومات زنبوداری و بروز رسانی اطلاعات زنبوداران اقدام به راه اندازی کاملترین سایت زنبورعسل و فروشگاه لوازم زنبوداری نمموده است.
آدرس اینترنتی سایت زنبورعسل ایران
فروشگاه لوازم زنبوداری
آدرس :آذربایجان شرقی مرند فروشگاه لوازم زنبوداری جهانی 09144929484
سایت زنبور عسل ایران (لوازم زنبورداری جهانی) از سال 1388 با هدف ترویج و اشتراک گذاری مطالب زنبورداری توسط مدیر سایت مهندس امین جهانی از شهرستان مرند پایه گذاری گردید تا زنبورداران بتوانند در کنار هم از تجربیات یکدیگر استفاده نمایند . امید است با استفاده از مطالب ارائه شده در سایت گامی در جهت مدرنتر شدن صنعت زنبورداری برداشته باشیم.